10 lat temu zmarła Anna Świderkówna

Anna Świderkówna urodziła się 5 grudnia 1925 roku w Warszawie. 

Kiedy miała 13 lat, przeczytała „Grecję niepodległą” autorstwa Tadeusza Zielińskiego, sławnego filologa klasycznego. Zachęcona przez babcię, napisała do niego list. Świderkówna dostała odpowiedź, w której Zieliński pisał: „Niech się Pani nie zraża tym, że otoczenie Pani nie rozumie i nie podziela Pani zapału. Ma Pani pomimo to rację. Bo, jak powiedział święty Augustyn, człowiek jest tyle wart, ile jest w stanie kochać, a że ideały antyku nie są złudne, o tym daje świadectwo chyba wystarczające moje własne życie, które im poświęciłem”. Ten list sprawił, że Świderkówna zainteresowała się kulturą antyczną, zaczęła uczyć się greki. 

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Świderkówna zaczynała trzecią klasę gimnazjum. Maturę zdała na tajnych kompletach w 1943 roku. 
Podczas okupacji wstąpiła do Armii Krajowej. Była uczestniczką Powstania Warszawskiego – służyła jako sanitariuszka w szpitalu polowym przy ulicy Mokotowskiej 55. Po kapitulacji Powstania była więźniem niemieckiego obozu jenieckiego.

Po wojnie rozpoczęła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku filologii klasycznej. W 1946 roku, kiedy była na pierwszym roku studiów, Świderkówna została zatrudniona na Uniwersytecie jako asystentka prof. Jerzego Manteuffla – papirologa i organizatora Katedry Papirologii na Wydziale Historycznym UW.

Studia ukończyła w 1949 roku, w 1951 roku obroniła doktorat z papirologii. W 1957 roku wyjechała na stypendium rządu francuskiego w Instytucie Papirologii paryskiej Sorbony. W 1959 roku przez dziewięć miesięcy pracowała naukowo w Egipcie. W 1960 roku zrobiła habilitację na Wydziale Historycznym UW, a w 1961 roku została docentem. W 1962 roku została kierownikiem Katedry Papirologii –  tę funkcję sprawowała do roku 1991. W 1969 roku została mianowana profesorem nadzwyczajnym, a w roku 1986 – uzyskała tytuł profesora zwyczajnego.

Pracowała naukowo w zakresie papirologii, a także filologii klasycznej. Wielokrotnie reprezentowała Polskę na międzynarodowych konferencjach i sympozjach poświęconych historii literatury i kultury antycznej. W 1997 roku przeszła na emeryturę. 

W późniejszym okresie działalności naukowej i literackiej Świderkówny szczególną pozycję zajęła Biblia oraz jej rola w historii kultury. Tej tematyce, a także popularyzacji wiedzy o Biblii, jej dziejach i bohaterach badaczka poświęciła wiele książek i publikacji.

Jest autorką takich książek, jak „W +państwie+ Apolloniosa”, „Kiedy piaski egipskie przemówiły po grecku”, „Hellada królów”, „Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta”, „Siedem Kleopatr”, „Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów”, „Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego”, „Rozmowy o Biblii”, „Rozmów o Biblii ciąg dalszy”, „Rozmowy o Biblii: Nowy Testament”, „Rozmowy o Biblii: Opowieści i przypowieści”. 

Świderkówna była również redaktorką „Słownika pisarzy antycznych”. W jej dorobku znajdują się ponadto tłumaczenia z łaciny i greki –  „Sielanka grecka. Teokryt i mniejsi bukolicy”, „Rzymska elegia miłosna”, „Poezje” Katullusa czy „Fedra” Seneki. Przełożyła także „Dialogi” św. Grzegorz, „Regułę” św. Benedykta, „O życiu szczęśliwym” św. Augustyna oraz pisma Ojców Apostolskich wydane w tomie „Pierwsi Świadkowie” w serii „Ojcowie Żywi, a także ewangelie Mateusza i Marka. Przetłumaczyła również „Dzieje Grecji” N.G.L. Hammonda. Pod koniec XX wieku współpracowała przy kolejnym wydaniu Biblii Tysiąclecia.

„Można powiedzieć, że zwłaszcza w naszych czasach, znajomość nie tylko Pisma Świętego, ale także świata biblijnego jest nieporównanie gorsza niż dawniej, gdy ludzie jednak uczyli się historii starożytnej, a przynajmniej mężczyźni - także greki i hebrajskiego, co im otwierało dostęp do tekstów oryginalnych. Ten brak znajomości obejmuje też ludzi wierzących, tych, co się przyznają do katolicyzmu. Tak więc najbardziej potrzebna jest choćby elementarna znajomość starożytnego świata” – mówiła Anna Świderkówna.

Publikowała w wielu pismach, między innymi w „Znaku”, „Tygodniku Powszechnym” czy „Gazecie Wyborczej”. Świderkówna była członkinią Międzynarodowego Stowarzyszenia Papirologów, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenia Biblistów Polskich oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. 

Na portalu Wiara.pl prowadziła cykl czatów poświęconych Biblii, współpracowała z warszawskim Radiem Józef, gdzie tworzyła cotygodniową audycję „Prawie wszystko o Biblii” (nazwa audycji pochodziła od tytułu jednej z jej książek) z udziałem słuchaczy. Miała również audycje o tematyce biblijnej w Radiu Maryja.

Prowadziła cotygodniowe spotkania poświęcone Biblii, które odbywały się na plebanii sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie przy ul. Rakowieckiej.
Brała również udział w organizowanych przez Krajowy Fundusz na rzecz Dzieci obozach dla młodzieży wybitnie uzdolnionej.

Anna Świderkówna została wyróżniona wieloma nagrodami i odznaczeniami, m.in. Nagrodą im. Włodzimierza Pietrzaka, Nagrodą Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego „Clio”. W 1999 roku została laureatką Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego Towarzystwa Naukowego KUL za rok (1998), za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego. Została odznaczona nagrodą „Fides et Ratio”. Otrzymała Nagrodę Główną Stowarzyszenia Wydawców Katolickich Feniks w 2006 roku . W tym samym roku została również uhonorowana nagrodą im. Franciszka Karpińskiego. W 2007 została uhonorowana nagrodą literacką polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego. Została odznaczona również Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

Anna Świderkówna zmarła 16 sierpnia 2008 roku, w wieku w wieku 83 lat. Została pochowana na warszawskich Powązkach 21 sierpnia. Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Anna Kruszyńska (PAP)
akr/ skp/