Nagrobek Izy Salmonowicz. Źródło: Wikimedia Commons
Zabytkowy cmentarz Wilna, cmentarz symbol dla wielu Polaków jest tematem wystawy fotograficznej „Rossa. Wileńska nekropolia” przed warszawską Kordegardą. Ekspozycja dostępna będzie od 14 listopada.
"Wystawa kilkudziesięciu zdjęć przybliża warszawiakom piękny zabytkowy cmentarz Wilna, który jest miejscem spoczynku wielu osób ważnych dla polskiej historii i kultury. Ekspozycja, która ma charakter plenerowy, będzie okazją, aby spacer ulicami Warszawy zamienił się w wędrówkę malowniczym wzgórzem wileńskiej nekropolii" - mówiła Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, który jest organizatorem wystawy.
Jak zaznaczyła: "Cmentarz ten, będący częścią polskiego dziedzictwa znajdującego się poza granicami kraju, jest również istotnym elementem dziedzictwa i tożsamości współczesnej, niepodległej Litwy".
"Myśląc o przestrzeni Rossy, nie możemy zapominać o jej warstwie symboliczno-historycznej. To niewątpliwie ona jest kluczowa dla miejsca, jakie Rossa odgrywa w świadomości społecznej" - mówił wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński otwierając wystawę.
"Najważniejszy jest w tej sferze doskonale wydobyty wspomniany cmentarz wojskowy. - powiedział wicepremier. - Nie przytłacza swoją skalą, a jednocześnie posiada nie tylko wizualną, ale przede wszystkim emocjonalną dominantę w postaci nagrobka Matki i Serca Syna. Serca nie tylko przywódcy państwa, ale symbolu niepodległości Polski. (...)Tym samym Rossa dla wielu Polaków stała się i jest do dziś cmentarzem – symbolem" - podkreślił prof. Gliński.
"Cmentarze wyrównują wszystkich, cmentarze prawie nie posiadają narodowości, wszyscy jesteśmy tam równi. I bardzo się cieszę, że te cmentarze wciąż żyją w naszej w naszej pamięci i ożyły naszej codzienności, dzięki m.in. powstaniu takiej instytucji jak Instytut POLONIKA, a wcześniej dzięki departamentowi w Ministerstwie Kultury, który się zajmował się dziedzictwem narodowym, nie tylko polskim, ale i litewskim, i białoruskim - powiedziała Rasa Rimickaite, attache kulturalny Ambasady Litwy w Polsce.
"Eksponujemy 60 zdjęć - w dużym formacie na planszach, autorstwa Norberta Piwowarczyka i małe fotografie - których jest 50 - Piotra Jamskiego; są one pokazywane jak slajdy w fotoplastikonie, co umożliwia oglądanie fotogramów w bardziej intymnej atmosferze" - powiedział PAP dr Bartłomiej Gutowski, współautor wystawy.
Fotografie ukazują malownicze położenie cmentarza, który znajduje się na wzgórzach porośniętych starodrzewem, ale przede wszystkim zabytkowe pomniki nagrobne, będące często przykładami sztuki rzeźbiarskiej, jak np. uznany za najpiękniejszy pomnik nagrobny na Rossie - brązową rzeźbę anioła na mogile Izy Salmonowiczówny, wykonaną w 1903 r. przez warszawskiego rzeźbiarza Leopolda Wasilkowskiego.
Na niezwykłą urodę Rossy zwróciła też uwagę współautorka wystawy prof. Anna Sylwia Czyż z UKSW. "Szczególnym miejscem w Wilnie jest Rossa, przepiękny cmentarz, wspaniale położony, zielony gaj, pośród którego możemy oglądać piękne nagrobki, wspaniałe kaplice. Ta harmonia piękna, przyrody, sztuki i historii, stała się w ostatnich latach projektem badawczym, realizowanym przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Owocem tego jest złożona do druku wielostronicowa monografia Cmentarza na Rossie i obecna wystawa. Projekt był prowadzony we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym - Lietuvos edukologijos universitetas w ramach grantu z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki - powiedziała.
Nekropolię szczególną troską otacza Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, pozyskując fundusze z publicznych zbiórek oraz od prywatnych darczyńców. Komitet współpracuje również z polskimi organizacjami pozarządowymi prowadzącymi prace konserwatorskie, m.in. dzięki dotacjom polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wystawa „Rossa. Wileńska nekropolia” została przygotowana w trzech językach: polskim, litewskim i angielskim. Ekspozycja będzie dostępna do 29 listopada na ul. Krakowskie Przedmieście 15/17 przed Kordegardą Galerią Narodowego Centrum Kultury.
Cmentarz katolicki na Rossie (ul. Rasu) założono w 1801 r. Nekropolia składa się z części zwanych Starą i Nową Rossą. Jest to największy i najcenniejszy ze starych cmentarzy wileńskich. (PAP)
autorka: Anna Bernat
