„Reliefy” - wizjonerska muzyka akordeonowa Andrzeja Krzanowskiego zabrzmi 20 września w koncercie specjalnym Polskiego Towarzystwa Muzycznego w ramach Warszawskiej Jesieni 2022.
„Był niewątpliwie oryginalnym poetą muzyki. Miał poetycki, zabarwiony mgiełką melancholii, a zarazem pogodnej życzliwości stosunek do świata i ludzi” – pisał o Andrzeju Krzanowskim Leszek Polony.
„Reliefy” to cykl utworów na akordeon, na akordeon basowy amplifikowany, na akordeon i perkusję, na akordeon i taśmę. Kompozycje te powstały między 1984 r. a 1988 r. Przystępując do pracy, Krzanowski miał już w dorobku dwa inne cykle: „Studia”, w których centralne miejsce zajmował akordeon, oraz „Audycje”, w których ważne miejsce zajmowała poezja – śpiewana lub recytowana - była nośnikiem wielowarstwowych znaczeń.
Tytuł „Reliefy” zaczerpnięty został ze sztuk plastycznych, w których relief „oznacza kompozycję rzeźbiarską wykonaną na płycie, z pozostawieniem w niej tła”, a założeniem kompozytorskim według Krzanowskiego był „eksperyment w zakresie barwy i architektoniki”. Niemal wszystkie z ogniw cyklu powstały z myślą o jakimś wykonawcy – przyjacielu lub w hołdzie kompozytorowi, którego estetyka była bliska Krzanowskiemu. I tak, „Relief I” opatrzony został dedykacją „To Suzanne, Héléne, Claude and Pascale Menard”; „Relief II” nosi podtytuł „japoński” i dedykowany jest przyjacielowi Krzanowskiego, wybitnemu japońskiemu kompozytorowi Toshio Hosokawa; „Relief III” napisany został z myślą o znakomitym organiście i przyjacielu Krzanowskiego, a także pierwszym wykonawcy tego utworu – Julianie Gembalskim.
„Relief IV” powstał dla sopranistki Małgorzaty Armanowskiej, a „Relief V” dedykowany jest Witoldowi Lutosławskiemu. „Relief VI” napisany został dla francuskiego akordeonisty i kompozytora Alaina Abbota, a ”Relief IX” dedykowany jest Józefowi Patkowskiemu i festiwalowi Warszawska Jesień. „Mnogość tych dedykacji pokazuje osobisty charakter cyklu” – zaznacza muzykolog Magdalena Stochniol i dodaje, że Reliefy „owo +rzeźbienie+ w materiale muzycznym słyszalne jest w nowym podejściu do kolorystyki oraz dramaturgii muzycznej.
W całym cyklu „Reliefów” powracają w różnych wariantach podobne środki kompozytorskie: ekspresja między furiosoa dolce i tranquillo, wąskie, „świdrujące” klastery zderzane z odcinkami unisono lub fragmentami chorałowymi – charakteryzuje kompozycje Magdalena Stochniol. W całym cyklu „Reliefów” uwydatnia się kilka szczególnych cech stylu Krzanowskiego. Są to - według muzykolog - konsekwencja formalna całego cyklu; rozplanowanie architektoniki każdego z ogniw, formalnie nawiązujących do tradycyjnych modeli; stopniowe zmniejszanie ilości muzycznych wydarzeń na rzecz poszerzania przestrzeni i dalekiego horyzontu. A w warstwie dźwiękowej powroty stałych motywów i struktur.
Wykonawcami podczas wtorkowego koncertu będą Maciej Frąckiewicz - akordeon, Leszek Lorent – perkusja.
Andrzej Krzanowski (1951–1990), kompozytor, akordeonista, pedagog odszedł przedwcześnie, miał zaledwie 39 lat. Jego wizjonerskie podejście do muzyki współczesnej sprawiło, że Krzanowski dla kolejnej grupy kompozytorów był estetycznym przewodnikiem, a dla swojego pokolenia – jak napisał o nim Leszek Polony – „stał się romantycznym bardem”. Kompozytor zostawił po sobie pokaźny dorobek - ponad sto utworów.
W programie Warszawskiej Jesieni 2022 obywającej się pod hasłem „Połączenia”, znalazło się 36 wydarzeń muzycznych, 26 prawykonań, 18 utworów zamówionych przez festiwal oraz inne instytucje polskie i zagraniczne. W programie dzieła 67 kompozytorek i kompozytorów, w tym 28 polskich lub mających związki z Polską.
Organizatorem koncertu „Andrzej Krzanowski. Wizjonerska muzyka akordeonowa”, który odbędzie się 20 września o godz. 22.30 jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Partnerem wydarzenia jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska jesień trwa od 16 do 24 września. (PAP)
Anna Bernat
abe/ dki/
