W Łodzi będzie mural poświęcony kryptologowi Janowi Kowalewskiemu, który złamał bolszewickie kody podczas wojny z lat 1919-1921. Malowidło powstaje na ścianie budynku, który stoi nieopodal miejsca, gdzie mieszkał Kowalewski.
Jak powiedział w poniedziałek na spotkaniu z mediami twórca muralu Paweł "Ovca" Hert, ta ogromna praca składać się będzie z 15 tys. szablonów, złożonych z liter i cyfr. "Jest swego rodzaju kodem, bowiem z nich ukaże się postać Jana Kowalewskiego" - wyjaśnił.
Maciej Werk z Fundacji Art Industry, która pozyskała środki na realizację dzieła z Ministerstwa Obrony Narodowej, podkreślił, że fundacja od lat wspiera w Łodzi "projekty tożsamościowe". "Kiedy goście naszego festiwalu Soundedit przyjeżdżają do Łodzi, z chęcią zwiedzają szlak murali. Teraz będą mieli okazję dotknąć też nieco historii" – dodał.
Mural powstaje na ścianie budynku przy ul. Nawrot 7. Jego miejsce nie jest przypadkowe, bowiem Jan Kowalewski urodził się w Łodzi, a mieszkał nieopodal, przy ul. Piotrkowskiej 132. Malowidło ma być gotowe, jeśli pozwoli na to pogoda, w ciągu kilkunastu dni. Oficjalne odsłonięcie muralu zaplanowano na 24 października, w 128. rocznicę urodzin Kowalewskiego.
Senat RP z okazji setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej, ogłosił rok 2020 rokiem Jana Kowalewskiego. Łódzki magistrat od kilkunastu miesięcy realizuje projekty przypominające o bohaterskim łodzianinie. Jednym z nich są materiały przeznaczone dla nauczycieli i uczniów umożliwiające przeprowadzenie lekcji na temat tej postaci historycznej. Obok prezentacji, zdjęć, artykułów oraz scenariusza lekcji można tam pobrać sowieckie szyfrogramy, klucze szyfrowe przygotowane przez polski radiowywiad i tłumaczenie szyfrów.
Materiały znajdują się pod adresem: https://uml.lodz.pl/dla-mieszkancow/tozsamosc-i-historia-lodzi/rok-jana-kowalewskiego/jan-kowalewski-lekcja-historii/
Jan Kowalewski urodził się 24 października 1892 r. w Łodzi. Ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców w Łodzi. Studiował na Uniwersytecie w Liege, gdzie uzyskał dyplom z chemii technicznej. Znał wiele języków, m.in. niemiecki, francuski i rosyjski.
Podczas I wojny światowej Kowalewski służył w carskiej armii, jako oficer łączności. Potem przeszedł do II Korpusu Polskiego na Ukrainie. Był naczelnikiem Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej porucznik Kowalewski był sztabowcem. Stworzył zespół kryptologów, których praca przyczyniła się dużym stopniu do zwycięstwa nad bolszewikami w 1920 roku. Znając treść odszyfrowanych przez nich depesz bolszewickich, polskie dowództwo mogło wyprzedzić ruchy nieprzyjaciela.
W międzywojniu Kowalewski pracował dla wojska i dyplomacji. W 1937 r. został szefem sztabu Obozu Zjednoczenia Narodowego. Podczas II wojny światowej był szefem podlegającej rządowi londyńskiemu Placówki Łączności z Kontynentem oraz centrali informacyjnej z krajami kontynentu w Lizbonie. Kierował wieloma polskimi operacjami wywiadowczymi w okupowanej przez Niemców Europie.
Po wojnie ppłk Jan Kowalewski pozostał na emigracji. Współpracował m.in. z Radiem Wolna Europa. Zmarł w Londynie 31 października 1965 roku. (PAP)
autor: Jacek Walczak
jaw/ dki/
