Księga zastępcy króla w Wielkopolsce z 1440 r. wpisana na Listę w 2024 r. Fot. Archiwum Państwowe w Poznaniu/ Wojciech Nawrocki.
Do 31 maja trwa nabór dokumentów na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Właściciele i przechowujący mogą zgłaszać unikatowe dokumenty lub kolekcje stanowiące bezcenne świadectwo historii, kultury i tradycji Polski.
Jak poinformowała Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, wyniki tegorocznego naboru (to już szósta edycja tego przedsięwzięcia) zostaną ogłoszone w czerwcu 2026 r.
– Polska Lista Krajowa, tworzona od 2014 roku, stanowi niezwykły pomnik polskiej historii, upamiętniając jej kluczowe momenty oraz wybitne osiągnięcia. Zaledwie pięć edycji wystarczyło, aby na Listę trafiło aż 75 obiektów, które są swoistymi perłami naszej pamięci. Znajdziemy wśród nich m.in. oryginał Konstytucji 3 maja, rękopis „Chłopów” czy rękopisy utworów Fryderyka Chopina. Lista krajowa programu UNESCO Pamięć Świata nie tylko promuje polskie dziedzictwo dokumentacyjne w naszym kraju, ale także upowszechnia wiedzę o historii i dziedzictwie Polski na arenie międzynarodowej – powiedział, cytowany w komunikacie, dr Paweł Pietrzyk, przewodniczący Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata.
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r. Ma przede wszystkim zwracać uwagę rządów i opinii publicznej na znaczenie dziedzictwa dokumentacyjnego, konieczność jego ochrony i działanie na rzecz jego popularyzacji i szerokiego udostępniania. Od 1997 r. tworzona jest Międzynarodowa Lista, na którą są wpisywane obiekty o szczególnym ogólnoświatowym znaczeniu. Jest na niej około 500 pozycji. Polska ma 18 wpisów, co sprawia, że jest pod tym względem w pierwszej piątce państw. Polskie dziedzictwo dokumentacyjne to m.in: dzieło Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”, utwory Fryderyka Chopina, tablice 21 Postulatów Gdańskich z Sierpnia 1980, Archiwum Biura Odbudowy Stolicy.
Są także listy regionalne i krajowe. Polska Lista Krajowa jest tworzona od 2014 r. W pięciu dotychczasowych edycjach wpisano na nią 75 obiektów, m.in. rękopis „Chłopów”, akt detronizacji cara Mikołaja I, „złotą bullę” języka polskiego sprzed 800 lat, dzieła Henryka Warsa, spuściznę Jerzego Kukuczki, zbiór dokumentów pochodzących z masowych mogił w Katyniu, Charkowie i Miednoje, kolekcję płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 r., rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego, dokument lokacyjny miasta Krakowa z 1257 r., Konstytucja 3 maja, czy rękopis Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
Do szóstej edycji Polskiej Listy można zgłaszać pojedyncze dokumenty lub ich zbiory, które mają kluczowe znaczenie dla historii, kultury i tradycji Polski.
– Obiekty zgłaszane do Polskiej Listy Krajowej muszą być autentyczne i kompletne, o dużym znaczeniu historycznym, wyjątkowej formie i stylu oraz o znaczeniu społecznym, wspólnotowym lub duchowym, co czyni je unikatowymi świadkami kluczowych momentów w dziejach Polski. [...] Każdy spełniający kryteria dokument, niezależnie czy jest to rękopis, fotografia, film czy inny rodzaj zapisu, posiada potencjał, by stać się kluczowym elementem opowieści o Polsce – podkreślił dr Pietrzyk.
Kryteria wyboru obejmują m.in. znaczenie historyczne, formę i styl, a także aspekt społeczny, wspólnotowy lub duchowy dokumentu.
Więcej informacji: https://pamiecpolski.archiwa.gov.pl/
wus/
