Antoni MIchalak, Chłopiec z psem. Fot. maw.art.pl
„Wiele opowieści” to tytuł wystawy prac malarza Antoniego Michalaka - twórcy m.in. fresków w Castel Gandolfo i członka Bractwa św. Łukasza - otwartej w piątek (9 maja) w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.
Urodzony 17 maja 1902 roku w Kozłowie Szlacheckim (Mazowieckie) Antoni Michalak był jednym z najbardziej oryginalnych twórców polskiej sztuki religijnej XX wieku – na wystawie można zobaczyć m.in. jego interesujące szkice obrazu Jezusa Miłosiernego – a także rysownikiem, portrecistą i pedagogiem.
Wspólnie z Janem Henrykiem Rosenem (1891-1982) wykonał w 1933 roku projekt dekoracji freskowej kaplicy w letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo. Zaprojektował też m.in. polichromie katedry chełmskiej - wspólnie Stanisławem Teisseyrem (1905-88) i neogotyckiego kościoła Matki Boskiej Królowej Polski w Dratowie na Lubelszczyźnie. Michalak był także twórcą witraża w katedrze warszawskiej i plafonu w sklepie Wedla wraz z Jeremim Kubickim (1911-38).
Artysta był członkiem Bractwa św. Łukasza – grupy absolwentów pracowni prof. Tadeusza Pruszkowskiego (1888-1942) w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (obecnie ASP).
Tadeusz Pruszkowski był „uwielbiany przez studentów, nauczał w sposób niekonwencjonalny”. „Dawał im swobodę twórczą, ukierunkowywał, a nie narzucał. Współuczestniczył w ich życiu szkolnym nie tworząc barier i dystansu. I jako jedyny z ówczesnych profesorów kładł silny nacisk na kompozycję. Od 1923 r. przywoził swoich uczniów na plenery do Kazimierza Dolnego” – przypomniała Dorota Seweryn-Puchalska z Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu na stronie lukaszowcy39.pl.
„Ugrupowanie to, wzorowane na średniowiecznym cechu rzemieślniczym, miało za zadanie dbać o wysoką jakość artystycznej produkcji swych członków, wspomagać ich materialnie i organizacyjnie oraz wzmacniać więzy koleżeństwa” - napisała Irena Kossowska na stronie culture.pl (2005).
W skład Bractwa wchodzili m.in. Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Stefan Płużański, Janusz Podoski i Jan Zamoyski – autorzy, wraz z Michalakiem i prof. Pruszkowskim, siedmiu obrazów wysłanych na nowojorską Wystawę Światową w 1939 roku.
„Nie malowali pierwszych lepszych scen z historii Polski. Tematyka Siedmiu Obrazów została starannie zaplanowana przez wybitnych historyków, wielkie nazwiska nie tylko tamtej epoki: Oskara Haleckiego, Jana Kucharzewskiego i Romana Dyboskiego, nie bez powodu objęte oficjalnym milczeniem w peerelowskiej nauce” – napisała Barbara Sułek-Kowalska w artykule pt. „Ponad 80 lat na wygnaniu. Niesamowita historia Siedmiu Obrazów” (Tygodnik TVP, 2022), w którym dokładnie i barwnie opisała okoliczności w jakich doszło do tego powrotu z „wygnania”.
„Nikogo zostawione w Ameryce obrazy nie obchodziły, a ci nieliczni, których być może ich los obchodził, zapewne bali się podejmować jakiekolwiek działania –powiedział Adam Michalak, wnuk Antoniego. „Łukaszowcy mieli przecież opinię malarzy sanacyjnych, nie wpisywali się w socrealistyczną rzeczywistość” – wyjaśnił w rozmowie z Barbarą Sułek-Kowalską.
Malowidła te - „Bolesław Chrobry witający Ottona III pielgrzymującego”, „Chrzest Litwy” „Nadanie przywileju zwanego Jedlińskim”, „Unia Lubelska", „Konfederacja Warszawska” „Odsiecz Wiednia” i „Konstytucja 3 Maja - znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum Historii Polski w Warszawie.
Na wystawie w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej prezentowane są różne wątki życia i twórczości Antoniego Michalaka, co – zdaniem twórców ekspozycji - „pozwoli zbliżyć się do tajemnicy tego twórcy, wymykającego się stereotypom i nie dającego się zamknąć w utartych schematach”. „Zwiedzający podążą śladem Michalaka od lat nauki w pracowniach Miłosza Kotarbińskiego, Konrada Krzyżanowskiego i Tadeusza Pruszkowskiego, przez pobyt stypendialny w Paryżu, przez czas spędzony w Kazimierzu Dolnym, czas zleceń publicznych i +firmy portretowej+, aż po lata powojenne” – czytamy w opisie wydarzenia.
„W swych obrazach o tematyce religijnej Michalak uzmysławiał uniwersalizm przesłania ukazując w tle przestylizowany Kazimierski pejzaż, który wydobywał złocistymi refleksami z ciemności nocy. Wymiar współczesności akcentował też przebierając stojącego pod Krzyżem św. Jana (Ukrzyżowanie ze św. Marią Magdaleną i św. Janem, 1924) i wsłuchujących się w Dobrą Nowinę trzech króli (Trzej królowie ubrani na ludowo, 1925) w stroje lubelskich chłopów” - napisała Irena Kossowska. „Aktualizując tradycyjną ikonografię chrześcijańską, osadzając ją w realiach współczesności budował pomost pomiędzy dniem dzisiejszym i czasami biblijnymi” - podkreśliła.
Antoni Michalak zmarł w czerwcu 1975 roku w Kazimierzu.
Na „Wiele opowieści” składa się ok. 90 prac artysty – są to obrazy religijne, portrety, sceny alegoryczne, pejzaże, szkice przygotowawcze, projekty witraży, fresków oraz rzeźb. Kuratorką wystawy jest Anna Krawczyk.
Ekspozycję, czynną do 29 czerwca, wzbogaci cykl 6 wykładów oraz dwa spacery po Warszawie śladami Antoniego Michalaka. Dokładne informacje dostępne są na internetowej stronie Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. (PAP)
top/ dki/
