Anatol Jospeho, wynalazca fotobudki. Fot. domena publiczna
Archiwalne odbitki oraz reklamy vintage fotobudek można oglądać na wystawie „Zapozuj!” („Strike a Pose!”), która została otwarta w Photographers’ Gallery w Londynie. W 2025 r. przypada setna rocznica wynalezienia analogowej fotobudki przez Anatola Jospeho.
Pierwsza fotobudka, zwana wówczas Photomaton, pojawiła się na Broadwayu niedaleko Times Square w Nowym Jorku w 1925 r. Wynalazcą był rosyjski imigrant żydowskiego pochodzenia Anatol Jospeho, który bardzo szybko odniósł sukces. W pierwszym roku z fotobudki skorzystało ponad 250 tys. nowojorczyków, płacąc 25 centów za osiem zdjęć i czekając osiem minut na ich wywołanie. Pierwsza fotobudka w Wielkiej Brytanii pojawiła się w Selfridges w Londynie w 1928 r.
Kuratorka londyńskiej wystawy Taous Dahmani, w rozmowie z portalem Independent powiedziała, że ludzie byli bardzo entuzjastycznie nastawieni do fotobudki ze względu na ideę wolności, która się za nią kryła. - Wkrótce po otwarciu Photomatonu dodano zasłonę, która zapewniła prywatność – wyjaśniła, dodając, że przed wprowadzeniem Ustawy o prawach obywatelskich z 1964 r. w USA fotobudki nigdy nie egzekwowały segregacji rasowej. - To był prawdziwie demokratyczny wynalazek – podkreśliła Dahmani.
„W latach 50. i 60. XX wieku fotobudki były powszechnym elementem ulic, centrów handlowych i dworców kolejowych. Te kameralne, niedrogie przestrzenie dawały każdemu swobodę wykonania własnego zdjęcia. Za kotarą, niezależnie od tego, czy w pojedynkę, czy z kimś, fotobudka była jak plac zabaw, poza zasięgiem wzroku fotografa” – czytamy w opisie ekspozycji.
Zdjęcia wykonane w fotobudce były inspiracją dla artystów w tym m.in. dla hiszpańskiego malarza Salvadora Dalego, czy amerykańskich artystów Cindy Sherman i Andy’ego Warhola. Ten ostatni w latach 1963-1966 wykonał setki autoportretów i portretów, wykorzystując następnie zdjęcia do swoich prac. Uważa się, że to dzięki niemu fotobudka stała się formą sztuki, ale też częścią popkultury.
Do historii przeszły zdjęcia wykonane w fotobudce, które zrobili sobie m.in. John Lennon i Yoko Ono czy John i Jacqueline Kennedy.
Fotobudki analogowe zostały zastąpione przez cyfrowe pod koniec lat 80., po czym wraz z rozwojem sprzętu fotograficznego w tym aparatu Polaroid a następnie telefonów komórkowych z aparatami fotograficznymi, stopniowo zaczęły znikać z ulic.
Brytyjsko-hiszpańska grupa Autofoto założona w 2009 r. działa na rzecz przywrócenia fotobudek analogowych do użytku publicznego. Szacuje ona, że na całym świecie obecnie działa ich mniej niż 200.
Na wystawie w Londynie można zobaczyć zdjęcia z fotobudek z kolekcji francuskiego reżysera filmów dokumentalnych Raynala Pellicera oraz materiały zgromadzone przez Autofoto. Najstarsze prezentowane zdjęcie zostało wykonane w 1927 r. W galerii postawiona została także fotobudka, w której każdy odwiedzający będzie mógł zrobić sobie pamiątkową zdjęcie, a także zobaczyć jak wygląda proces jego tworzenia i wywoływania. Wystawa w Photographers' Gallery będzie otwarta do 22 lutego 2026 r.
Z Londynu Marta Zabłocka (PAP)
mzb/ dki/
