Inauguracja projektu "Późna polskość. Formy narodowej tożsamości po 1989 roku", obejmującego wystawę prac plastycznych, kinowy i teatralny esej wizualny oraz dyskusje, odbędzie się w piątek w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie.
W przestrzeni wystawy widać flagi, godła, słychać hymn narodowy. Za każdym razem symbole wiążące się z polskością są w jakiś sposób przez artystów przetworzone: jest np. czarny orzeł Grzegorza Klamana, jest orzeł-techno rozbłyskujący światłem autorstwa Kuby Bąkowskiego, jest olbrzymia fototapeta Oskara Dawickiego "To nie jest flaga".
"Myśleniu o polskości po 1989 r., którą - korzystając z terminu artysty i eseisty Tomasza Kozaka - określamy późną polskością, rozważaniom o tym, jakie kształty przybiera współczesna polska tożsamość, poświęcona jest obecna wystawa. Składa się na nią ponad setka prac i projektów kilkudziesięciu współczesnych twórców sztuk wizualnych, kina i teatru. Zarysowane w niej wątki rozwijane będą w ramach bogatego programu dyskusji, wykładów i projekcji" - zaznaczyła w rozmowie z PAP Ewa Gorządek, która wraz ze Stachem Szabłowskim jest kuratorką projektu.
"Szukaliśmy kluczowych figur, postaci, zdarzeń i obrazów, które organizują obecnie polską wyobraźnię. Lech Wałęsa, Jan Paweł II, powstanie warszawskie - jego nowe popkulturowe widzenie, katastrofa smoleńska, która sprowokowała wybuch rozmaitych form narodowych w tradycyjnej formule np. mesjanistyczno-ofiarniczej, spór o mit Solidarności, spór o pamięć Holokaustu – to tylko kilka kluczowych punktów, wokół których krystalizuje się dyskurs narodowej tożsamości. Nasze poszukiwania uwidoczniły, jak bardzo zróżnicowana jest forma myślenia o polskości" - powiedziała kuratorka.
Do udziału w projekcie zostali zaproszeni twórcy różnych pokoleń. Znaleźli się wśród nich klasycy współczesności - jak Krzysztof Wodiczko czy Krzysztof Bednarski. Są też artyści, którzy - jak Artur Żmijewski, Paweł Althamer, Oskar Dawicki czy Wilhelm Sasnal - po 1989 r. określali polską scenę sztuki i ci, którzy debiutowali w ostatnich latach: Honorata Martin, Daniel Rycharski, Bartosz Zaskórski czy Katarzyna Przezwańska.
"Szukaliśmy kluczowych figur, postaci, zdarzeń i obrazów, które organizują obecnie polską wyobraźnię. Lech Wałęsa, Jan Paweł II, powstanie warszawskie - jego nowe popkulturowe widzenie, katastrofa smoleńska, która sprowokowała wybuch rozmaitych form narodowych w tradycyjnej formule np. mesjanistyczno-ofiarniczej, spór o mit Solidarności, spór o pamięć Holokaustu – to tylko kilka kluczowych punktów, wokół których krystalizuje się dyskurs narodowej tożsamości" - mówi Ewa Gorządek, która wraz ze Stachem Szabłowskim jest kuratorką projektu.
"Polskości będzie można więc przyglądać się z bardzo różnych, indywidualnych perspektyw; dzięki temu zobaczymy złożoność fenomenu narodowej tożsamości rozważanego jako kwestia polityczna, ale też egzystencjalna, osobista, mitologiczna, a nawet czysto estetyczna" - zaznaczyła Ewa Gorządek.
Punktem wyjścia wystawy jest twórczość Stanisława Szukalskiego (1893-1987), rzeźbiarza, malarza, rysownika, projektanta i teoretyka, przywódcy Szczepu Rogate Serce. Był to twórca poszukujący nowoczesnej formuły sztuki narodowej po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., a więc w sytuacji do pewnego stopnia analogicznej do czasu po 1989 r., kiedy to kategorię polskości próbowano definiować na nowo.
Twórczość Szukalskiego, ukazana we współczesnej interpretacji artysty Maurycego Gomulickiego i badacza Jacka Staniszewskiego jest - jak podkreślają kuratorzy - wprowadzeniem do narracji wystawy, w której współistnieją odmienne, a nawet wykluczające się nawzajem formy polskości.
Integralną częścią wystawy są dwa eseje wizualne. Pierwszy z nich, przygotowany przez filmoznawcę, krytyka i publicystę Jakuba Majmurka, podejmuje problematykę późnej polskości z perspektywy kina. Zrealizowana w formie kinematograficznej instalacji opowieść podzielna jest na sześć rozdziałów, skupionych wokół haseł: nowy realizm kapitalistyczny, globalizm, korzenie, wykluczenie, gender oraz przestrzeń.
Autor drugiego eseju teatrolog Tomasz Plata zestawia prace artystów sztuk wizualnych z fragmentami przedstawień najwybitniejszych polskich reżyserów aktywnych po 1989 r., od Jerzego Jarockiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Wojciecha Krukowskiego, przez Krystiana Lupę, Krzysztofa Warlikowskiego, Monikę Strzępkę, Jana Klatę, Michała Zadarę, po Martę Górnicką i Wojtka Ziemilskiego.
Wystawa wzbogacona będzie o dyskusje, do których zaproszono specjalistów reprezentujących rozmaite postawy badawcze i światopoglądowe, w tym m.in. dr. Pawła Rojka, redaktora krakowskiego miesięcznika „Pressje”, filmoznawcę Jakuba Majmurka, dr. Jana Sowę, prof. Lechosława Lameńskiego, badaczkę polityki pamięci dr Marię Kobielską czy zajmującego się kulturą wsi dr. Michała Łuczewskiego, po krytyka sztuki Karola Sienkiewicza oraz śledzącą procesy społeczno-ekonomiczne w sztuce dr Magdę Szcześniak.
"Późna polskość. Formy narodowej tożsamości po 1989 roku. Wystawa, debaty, wykłady, projekcje" dostępne będą w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski do 6 sierpnia. (PAP)
abe/ agz/
