Twórca Legionów Polskich we Włoszech, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i generał armii Księstwa Warszawskiego gen. Jan Henryk Dąbrowski zmarł 6 czerwca 1818 r. w Winnej Górze (woj. wielkopolskie). W tym roku mija 195 lat od jego śmierci.
Jan Henryk Dąbrowski urodził się 2 sierpnia 1755 r. w Pierzchowcu (woj. małopolskie). W wieku 15 lat został przyjęty do służby w wojsku saskim, w pułku gdzie służył jego ojciec, również wojskowy. Po kilku latach otrzymał nominację na porucznika, uczestniczył również w kampanii o sukcesję bawarską, następnie służył w gwardii elektora w Dreźnie.
W 1792 r. Dąbrowski wstąpił do wojska polskiego i nie znając dokładnie sytuacji krajowej, złożył przysięgę wierności konfederacji targowickiej. Uczestnik powstania kościuszkowskiego, za udział w obronie stolicy awansował na generała. W 1794 r. trafił do niewoli rosyjskiej pod Radoszycami. Po klęsce insurekcji miał nadzieję na wojnę Prus z Rosją i Austrią, co mogłoby stanowić szansę na odrodzenie Rzeczpospolitej, liczył również na pomoc Francji, gdzie udał się w 1796 r.
Po pewnych perypetiach, udało mu się porozumieć z Napoleonem Bonaparte i stworzyć we Włoszech Legiony Polskie, dzięki układowi podpisanemu w 1797 r. w Mediolanie z Republiką Lombardzką. Na ich czele walczył m.in. pod Reggio i nad Trebbią oraz uczestniczył w zdobyciu Rzymu.
Po pewnych perypetiach, udało mu się porozumieć z Napoleonem Bonaparte i stworzyć we Włoszech Legiony Polskie, dzięki układowi podpisanemu w 1797 r. w Mediolanie z Republiką Lombardzką. Na ich czele walczył m.in. pod Reggio i nad Trebbią oraz uczestniczył w zdobyciu Rzymu. Następnie na polecenie Bonapartego utworzył dwa nowe legiony. Później przeszedł na służbę Republiki Cisalpińskiej w stopniu generała dywizji. We Włoszech wstąpił też do masonerii.
W 1806 r. po zwycięstwie pod Jeną i wejściu armii francuskiej na tereny Polski, Dąbrowski wydał w Poznaniu wspólnie z Józefem Wybickim odezwę nawołującą do powstania. W 1807 r. dowodząc częścią wojsk polskich brał udział w wyzwalaniu ziem na zachód od Wisły, zdobył Tczew, uczestniczył w oblężeniu Gdańska i bitwie pod Frydlandem. Walczył z Austriakami w kampanii 1809 r., odnosząc zwycięstwa pod Radzyminem i Łęczycą.
"Henryk Dąbrowski był wzrostu słusznego i silnie zbudowany, co mu umożliwiało i ułatwiało znoszenie trudów wojennych. Umiał rozkazywać i być słuchanym, ale był zarazem czczonym i kochanym przez towarzyszów i podwładnych. W stosunkach towarzyskich był łatwym, wesołym i często jowialnym, lecz w służbie zamknięty w sobie, surowy, mało się udzielający i wymagający wiele (...) słusznie nazwanym został - ojcem żołnierzy, był też najpopularniejszym z wodzów, bo żaden z jenerałów nie dbał tyle o dobro i potrzeby wojska" - charakteryzował generała Klemens Kołaczkowski w publikacji "Henryk Dąbrowski twórca Legionów Polskich we Włoszech 1755-1818: wspomnienie historyczne".
W 1812 r. Dąbrowski dowodził jedną z trzech dywizji polskich i odznaczył się w bitwach pod Mohylewem i Borysowem. Odniósł ciężkie rany w bitwie nad Berezyną. W roku kolejnym walczył m.in. w bitwach pod Grossbeeren i Lipskiem. Po śmierci księcia Józefa Poniatowskiego objął dowództwo armii Księstwa Warszawskiego. Po klęsce Napoleona Dąbrowski wrócił do Warszawy, gdzie został szefem Komitetu Organizacyjnego Wojskowego, mającego stworzyć armię powstałego Królestwa Polskiego. Otrzymał nominację na generała jazdy, piastował również godność senatora i wojewody.
Z czasem zrezygnował z funkcji publicznych i przeniósł się do majątku w Winnej Górze w Wielkopolsce. Gen. Jan Henryk Dąbrowski zmarł 6 czerwca 1818 r. Najpierw spoczął w kościele w Winnej Górze, a w 1863 r. jego szczątki umieszczono w sarkofagu w bocznej kaplicy. Urna z jego sercem znajdowała się początkowo w miejscowym pałacu, następnie czasowo przechowywana w Krakowie i w poznańskim ratuszu, od 1997 r. spoczywa w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan w podziemiach poznańskiego kościoła św. Wojciecha.
Dąbrowski był autorem "Jenerała Henryka Dąbrowskiego pamiętnika..." i "Wyprawy do Wielkopolski w 1794". Dla stworzonych przez niego Legionów żołnierz i poeta Józef Wybicki napisał w 1797 r. "Pieśń Legionów Polskich we Włoszech", szybko zaakceptowaną przez żołnierzy i nazwaną "Mazurkiem Dąbrowskiego". Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej została ona hymnem państwowym. (PAP)
akn/ abe/
akn/
