1861 27 lutego - W Warszawie podczas manifestacji patriotycznej od kul wojska rosyjskiego ginie 5 osób. Powstaje Delegacja Miejska, która spotyka się z namiestnikiem Gorczakowem i organizuje uroczysty pogrzeb zabitych. 27 marca – Margrabia Aleksander Wielopolski obejmuje urzędowanie jako dyrektor przywróconej Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zaczyna prace nad wprowadzaniem reform.
6 kwietnia - Likwidacja Towarzystwa Rolniczego z inicjatywy Wielopolskiego
8 kwietnia - Wojsko strzela w Warszawie do manifestantów. Śmierć ponosi co najmniej 200 osób, 500 zostało rannych.
14 października - Wprowadzenie przez władze carskie stanu wojennego w Warszawie.
15 października – Nabożeństwa żałobne w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. Wojsko rosyjskie usuwa siłą wiernych ze świątyń w Warszawie.
17 października - Powstaje Komitet Miejski ugrupowania ”czerwonych”, mający przygotować powstanie, przekształcony w 1862 w Centralny Komitet Narodowy.
październik – Wielopolski podaje się do dymisji.
grudzień – Powstaje Dyrekcja Krajowa „białych”.
1862
22 maja – Car Aleksander II mianuje A. Wielopolskiego naczelnikiem rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Namiestnikiem zostaje wielki książę Konstanty.
lipiec-sierpień – Nieudane zamachy na Konstantego i Wielopolskiego.
14 lipca - Aresztowanie Jarosława Dąbrowskiego, jednego z przywódców „czerwonych”, autora wojskowego planu rozpoczęcia powstania.
6 października - Zapowiedź branki – poboru wytypowanych osób, która według intencji Wielopolskiego miała rozbić konspirację i uniemożliwić wywołanie powstania.
1863
Noc z 14 na 15 stycznia – Początek branki w Warszawie
15 stycznia - Zapada decyzja Komitetu Centralnego Narodowego o wybuchu powstania w nocy z 22 na 23 lutego.
19 stycznia - Komitet Centralny Narodowy uchwalił powierzenie dyktatury i naczelnego dowództwa powstania gen. Ludwikowi Mierosławskiemu.
22 stycznia - Początek powstania. KCN przekształca się w Tymczasowy Rząd Narodowy, który wydaje Manifest o wolność i równości obywateli, zapowiada też uwłaszczenie chłopów. Nieudany atak powstańców pod dowództwem Zygmunta Padlewskiego na Płock.
6-7 lutego - Dwudniowe walki powstańców z wojskami rosyjskimi w Siemiatyczach, zakończone sukcesem Rosjan i spaleniem przez nich miasteczka.
17 lutego - Do Królestwa Polskiego przybywa Ludwik Mierosławski, obejmując dyktaturę.
19 lutego - Przegrana potyczka Mierosławskiego pod Krzywosądzem, po kilku dniach wyjeżdża za granicę.
24 lutego – Ciężka bitwa gen. Mariana Langiewicza w Małogoszczy, z której powstańcy muszą się wycofać.
11 marca – Langiewicz obejmuje dyktaturę.
18 marca - Krwawa, zwycięska dla Polaków bitwa korpusu Langiewicza pod Grochowiskami.
19 marca - Podczas próby przejścia przez granicę Langiewicz zostaje zatrzymany przez Austriaków. Władze nad powstaniem obejmuje Tymczasowy Rząd Narodowy.
12 kwietnia - Władze rosyjskie ogłaszają amnestię dla powstańców, jeśli złożą w określonym czasie broń. W pojedynku ginie Stefan Bobrowski, jeden z najzdolniejszych politycznych przywódców powstania.
17 kwietnia – Noty dyplomatyczne Anglii, Austrii, Francji do Rosji w sprawie polskiej.
7 maja – Bitwa zgrupowania Zygmunta Sierakowskiego w Medejkach.
10 maja - Tymczasowy Rząd Narodowy przekształca się w Rząd Narodowy
15 maja - Stracenie w Płocku Zygmunta Padlewskiego, jednego z przywódców powstańczych.
6 i 8 czerwca - Wykradzenie pieniędzy na cele powstania z Kasy Głównej Królestwa Polskiego.
27 czerwca – Egzekucja Zygmunta Sierakowskiego w Wilnie.
czerwiec – Wielopolski składa podanie o urlop i w lipcu na zawsze wyjeżdża z Królestwa Polskiego.
8 sierpnia – Zwycięska potyczka pod Żyrzynem oddziału gen. Michała Heydenricha.
sierpień – Wielki książę Konstanty przestaje być namiestnikiem.
17 października - Romuald Traugutt obejmuje dyktaturę.
6 listopada – Ginie w walce Dionizy Czachowski, jeden z dowódców powstania.
15 grudnia - Rozkaz o reorganizacji powstańczych sił zbrojnych.
1864
21 lutego - Walki w Opatowie, jedna z ostatnich większych bitew. Powstańcy ponoszą klęskę.
2 marca – Ukazują się rosyjskie dekrety w sprawie uwłaszczenia chłopów.
11 kwietnia - Aresztowanie Traugutta
5 sierpnia - Egzekucja Traugutta i czterech jego współpracowników na stokach Cytadeli Warszawskiej.
(PAP)
tst/ mjs/ ls/
