Warszawa, 28.07.2018. Lidia Wyleżyńska ps. Zola (L) podczas uroczystości w ramach obchodów 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego przy Kamieniu „Żołnierzom Żywiciela”. Fot. PAP/R. Guz
Przy kamieniu upamiętniającym żołnierzy „Żywiciela” na warszawskim Żoliborzu (w parku między ulicami Popiełuszki, Próchnika, Sarmatów i Harcerską) kombatanci zrzeszeni w Stowarzyszeniu Środowiska Żołnierzy AK „Żywiciel”, reprezentanci najwyższych władz państwa, m. st. Warszawy, dzielnicy Żoliborz i wielu instytucji społeczno-kulturalnych złożyli hołd poległym w Powstaniu Warszawskim. Nie zabrakło też licznych mieszkańców Żoliborza.
Uroczystość rozpoczęła się od mszy św., którą odprawił ks. Marcin Jurak z parafii Matki Bożej Królowej Polski, ojciec duchowy dekanatu Marymont. Oprócz modlitwy za dusze powstańców była to okazja do przypomnienia, iż w sierpniu 1944 r. w szeregach walczących znalazło ok. 150 kapłanów, w tym choćby tak zasłużeni, jak ks. Zygmunt Trószyński „Alkazar”, o. Józef Warszawski „Ojciec Paweł”, ks. mjr Władysław Zbłowski „Struś” i „Ojciec Tomasz”, czyli o. Tomasz Rostworowski.
Ich nazwiska znalazły się, wśród dziesiątków innych, w odczytanym po modlitwie apelu poległych, który zwieńczyła trzykrotna salwa honorowa. Po niej nastąpiło ceremonialne złożenie wieńców.
Na warszawskim Żoliborzu, długo przed godziną 17.00, padły pierwsze strzały Powstania. 1 sierpnia 1944 r. ok. godz. 13.30 na ul. Krasińskiego żołnierze AK, którzy przenosili broń na miejsce koncentracji jednego z oddziałów, natknęli się na patrol niemiecki. Rozpoczęła się strzelanina. Niemcy ściągnęli posiłki ze Śródmieścia, a do walk przyłączyły się kolejne powstańcze oddziały.
Żołnierze „Żywiciela” podkreślają, że nie było takiej struktury jak „Zgrupowanie +Żywiciel+”, a oni byli żołnierzami swojego dowódcy „Żywiciela” - płk. Mieczysława Niedzielskiego w XXII, a potem II Obwodzie Armii Krajowej i 8. Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta. Oprócz sześciu zgrupowań – „Żaglowiec”, „Żbik”, „Żmija”, „Żniwiarz”, „Żubr” i „Żyrafa” - na Żoliborzu działała służba sanitarna, a harcerze kanałami przenosili informacje.
W Powstaniu na Żoliborzu pod dowództwem płk. Mieczysława Niedzielskiego „Żywiciela” walczyło ok. 3 tys. osób, 1,1 tys. z nich poległo, a 1,5 tys. poszło do niewoli.
Przez cały okres powstania Żoliborz - odcięty od Śródmieścia przez siły niemieckie na linii Dworca Gdańskiego - stanowił powstańcze państwo: „Rzeczpospolitą Żoliborską” ze sprawnie zorganizowaną administracją wojskową i cywilną.
Powstanie Warszawskie zakończyło się na Żoliborzu 30 września. „Żywiciel” mimo ran nie chciał poddawać dzielnicy, podporządkował się jednak rozkazom dowódcy powstania gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”.
Po wojnie "Żywiciel" trafił do USA, gdzie pracował jako robotnik. Zmarł 18 maja 1980 r. w Chicago w wieku 83 lat. Jego prochy sprowadzono do Polski we wrześniu 1992 r. i złożono na Powązkach Wojskowych w kwaterze powstańczej, gdzie spoczywają jego żołnierze. (PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj / wla / skp /
