Kilkadziesiąt wydarzeń kulturalnych, religijnych i oficjalnych upamiętni 75. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto. Obchody rozpoczną się w niedzielę, a główne uroczystości zaplanowano 29 sierpnia na Stacji Radegast w Łodzi, skąd w 1944 r. odszedł ostatni transport do Auschwitz.
"Historia łódzkiego getta to jedna z najważniejszych lekcji historii dotyczących II wojny światowej. Powinniśmy o niej pamiętać i Łódź pamięta w sposób szczególny, tworząc Centrum Dialogu i Park Ocalałych – miejsce pamięci o ludziach, którzy budowali nasze miasto. Trudno bowiem wyobrazić sobie historię Łodzi bez historii losów tysięcy mieszkańców pochodzenia żydowskiego" - podkreślił wiceprezydent Łodzi Krzysztof Piątkowski na wtorkowej konferencji, podczas której przestawiono program tegorocznych obchodów likwidacji Litzmannstadt Getto.
80 lat temu rozpoczęły się masowe deportacje Żydów z Litzmannstadt Getto
Prezydent zachęcił wszystkich łodzian do aktywnego uczestniczenia w wydarzeniach upamiętniających osoby, którym Łódź "tak wiele zawdzięcza". "Pokażmy, że pamiętamy o wszystkich byłych łodzianach i członkach ich rodzin, którzy odwiedzą nas w najbliższych dniach" – zaapelował.
Jonanna Podolska, dyrektor organizatora obchodów Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi zaznaczyła, że tegoroczny program jest wyjątkowo bogaty. Historię sprzed 75 lat przez osiem dni przypomni szereg wydarzeń: spotkań z ocalałymi i historykami, koncertów, projekcji filmowych, prezentacji publikacji, wystaw, spacerów po miejscach pamięci.
"Obchody będą miały szczególny wymiar, bo bardzo ważne jest, że uczestniczą w nich ocalali z Litzmannstadt Getto i kolejne pokolenia ich rodzin. Przyjedzie kilku wspaniałych gości, m.in. ocalały Marian Turski, z którym zaplanowaliśmy spotkanie, Leon Weintraub, Josef Buchmann. Mamy nadzieję, że kadisz odmówi Jehuda Widawski, który niedawno skończył 100 lat" – mówiła.
Cykl przedsięwzięć zainagurowany zostanie w niedzielę otwarciem wystawy w archikatedrze "I ciągle widzę ich twarze". Tego dnia zaplanowano też spacery po cmentarzu żydowskim i Stacji Radegast, nabożeństwa oraz wernisaż ekspozycji fotografii "Ślady" autorstwa Georgii Nowak, wnuczki jednego z ocalałych.
Amerykańsko-kanadyjski zespół geofizyków prowadzi badania na terenie dawnego getta warszawskiego
28 sierpnia zaplanowano Dzień Ocalałych. W jego ramach będzie można m.in. wziąć udział w spacerze po Parku Ocalałych, odsłonięciu Pomnika Drzewa dedykowanego Halinie Elczewskiej, pomysłodawczyni sadzenia drzewek pamięci przez ocalałych z Litzmannstadt Getto, uroczystości nadania kolejnych 15 Drzew Pamięci oraz pokazie filmu "Mój najszczęśliwszy dzień".
"Wieczorem 29 sierpnia zapraszamy do parku na koncert jazzowy +Tęskniąc za domem...+, inspirowany muzyką graną przez artystów ocalałych z łódzkiego getta tworzących zespół +The Happy Boys+. W czasie obchodów będziemy opowiadać nie tylko o tym, co wydarzało się w getcie, ale i o wielokulturowej Łodzi, w której jest wiele miejsc stworzonych przez łódzkich Żydów" – dodała Podolska.
Główne uroczystości upamiętniające ofiary i tragiczne wydarzenia z czasów II wojny światowej zaplanowano na 29 sierpnia na Stacji Radegast, gdzie w latach 1941-44 przywożono Żydów z Europy do getta w Litzmannstadt (nazwa nadana Łodzi przez okupantów). Z tego miejsca ruszały także transporty z ludnością żydowską do obozów zagłady.
Oficjalne uroczystości z udziałem ocalonych, rodzin ofiar oraz przedstawicieli władz państwowych i Łodzi poprzedzi zapalenie zniczy na Cmentarzu Żydowskim, skąd następnie wyruszy Marsz Pamięci na Stację Radegast. Po południu zaplanowano symboliczne wmurowanie kamienia węgielnego pod pierwszą w Polsce powojenną synagogę.
Litzmannstadt Getto zostało utworzone przez Niemców w lutym 1940 r. Było ono drugim co do wielkości w Polsce - po warszawskim - i najdłużej istniejącym gettem na ziemiach polskich. Początkowo zamknięto w nim 160 tys. osób. Później trafiło do niego wielu żydowskich intelektualistów z Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga oraz 5 tys. Romów z Austrii. Łącznie w getcie znalazło się ok. 220 tys. osób.
Przez pięć lat z głodu i wyczerpania zmarło prawie 45 tys. osób. W styczniu 1942 r. rozpoczęły się masowe deportacje mieszkańców getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zamordowano w sumie 70 tys. osób, a następnie do Auschwitz-Birkenau.
Całkowita likwidacja Litzmannstadt Getto nastąpiła w sierpniu 1944 r. Według różnych źródeł, ocalało z niego jedynie od 7 do 13 tys. osób. (PAP)
autor: Bartłomiej Pawlak
bap/ agz/
