Na odrestaurowanie zabytkowej XVII-wiecznej synagogi w Chęcinach (Świętokrzyskie) i utworzenie w budynku Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej samorządowcy chcą pozyskać fundusze unijne.
Do zrealizowania inwestycji niezbędne jest uregulowanie stanu prawnego dawnej synagogi. Jak poinformował w środę PAP burmistrz miasta i gminy Chęciny Robert Jaworski, przed kilkoma dniami zawarto porozumienie z władzami Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, która zrzekła się roszczeń do budynku, co pozwoli w przyszłości lokalnemu samorządowi stać się jego właścicielem i przeprowadzić inwestycję.
Chęcińska bożnica pochodzi z 1638 r. i jest jedną z lepiej zachowanych dawnych synagog w woj. świętokrzyskim – wewnątrz znajdują się charakterystyczne detale architektoniczne. Budynek jednak niszczeje i wymaga gruntownego remontu. "Nie możemy dopuścić, by taki obiekt, który jest symbolem, historią, uległ degradacji" – podkreślił Jaworski.
Inwestycja obejmie przebudowę i odrestaurowanie zabytkowego budynku oraz utworzenie w nim Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej. "Chcemy pokazać obecnemu i przyszłym pokoleniom, jak wyglądała synagoga - z jakich podstawowych elementów składał się obiekt, do którego Żydzi przychodzili się modlić. Chcemy też zgromadzić tam materiały na temat chęcińskich Żydów - zdjęcia, opracowania, pamiątki lub ich wierne kopie" – opisywał Jaworski.
Remont obiektu to m. in. wzmocnienie lub wymiana stropów i dachów, prace izolacyjne, renowacja elementów kamiennych i elewacji, wymiana drzwi i okien, instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej, wyposażenie w ogrzewanie i wentylację oraz zagospodarowania terenu wokół budynku.
Inwestycja obejmie przebudowę i odrestaurowanie zabytkowego budynku oraz utworzenie w nim Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej. "Chcemy pokazać obecnemu i przyszłym pokoleniom, jak wyglądała synagoga - z jakich podstawowych elementów składał się obiekt, do którego Żydzi przychodzili się modlić. Chcemy też zgromadzić tam materiały na temat chęcińskich Żydów - zdjęcia, opracowania, pamiątki lub ich wierne kopie" – opisywał Robert Jaworski.
Zdaniem burmistrza, Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej może odegrać ważną rolę w edukacji młodzieży. Ma przybliżać kulturę i codzienne życie społeczności żydowskiej, licznie zamieszkującej Chęciny przed II wojną światową. "Chodzi o naukę młodego pokolenia szacunku do innych religii, kultur, tradycji i naukę tolerancji, szczególnie w dzisiejszych czasach" – dodał Jaworski.
Chęciny nie powinny być kojarzone, wg burmistrza, tylko ze średniowiecznym zamkiem, tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale także z kulturą żydowską - po udostępnieniu synagogi zwiedzającym jeszcze silniej zaznaczą się na szlaku dawnych sztetli (żydowskich miasteczek). Do miasta co roku przyjeżdża młodzież z Izraela i amerykańscy Żydzi, którzy szukają tu swoich korzeni. Od kilku lat organizowany jest tu też festiwal kultury żydowskiej z projekcjami filmów, warsztatami dla młodzieży i koncertami muzyki klezmerskiej.
Jaworski przypomniał, że Żydzi tworzyli historię Chęcin przez 400 lat. "Nie możemy tego wymazać z kart historii – tu się rodzili, żyli, umierali. Byli obywatelami tego miasta. To oddanie im hołdu, dowód bogatej historii miasta i gminy" – podkreślił samorządowiec.
Zdaniem Jaworskiego mieszkańcy gminy mają szczególny stosunek do budynku dawnej synagogi, który po II wojnie światowej przez wiele lat służył jako kino i dom kultury. W nim odbywały się wszystkie większe zgromadzenia – lokalne zebrania i sesje rady miejskiej.
Inwestycja ma też poprawić estetykę centrum Chęcin, które w ostatnich latach, razem z najważniejszymi zabytkami wyremontowano.
Koszt przedsięwzięcia to ok. 4 mln zł. Gmina, która nie jest w stanie zrealizować inicjatywy z własnych środków, stara się o dofinasowanie projektu z funduszy unijnych, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020. Po pierwszym rozdaniu funduszy z działania związanego z dziedzictwem kulturowym programu, wniosek znalazł się na liście rezerwowej.
Tuż przed wojną w Chęcinach mieszkało ponad 2,8 tys. osób narodowości żydowskiej. Stanowili oni ponad połowę mieszkańców miasta. Mieszkali w tym miejscu od 2. połowy XVI wieku. W getcie w Chęcinach utworzonym w 1941 r. Niemcy przetrzymywali ponad 4 tys. Żydów z różnych miejsc Kielecczyzny. Getto zlikwidowano we wrześniu 1942 r. – Żydów wywieziono do Treblinki, gdzie zostali zamordowani.
Śladem żydowskiej obecności w Chęcinach jest również dawny cmentarz, położony na zboczu wzgórza zamkowego. Samorząd planuje zabezpieczyć ten teren i udostępnić kirkut zwiedzającym. (PAP)
ban/pat
