Do końca przyszłego roku powinien zostać rozwiązany problem zapadliska przy wylocie Głębokiej Sztolni Fryderyk - jednego z kluczowych elementów tarnogórskich podziemi, wpisanych w ub. roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
We wtorek koordynujące przedsięwzięcie Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu otworzyło oferty w przetargu na wykonanie koniecznych prac. Jedna z nich przekracza założony budżet o kilka procent.
Zabezpieczenie sztolni mają umożliwić środki unijne rozdysponowane przez samorząd woj. śląskiego wśród 38 projektów - na 67 zgłoszonych - w konkursie dot. renowacji obiektów dziedzictwa kulturowego. Jedno z dofinansowanych przedsięwzięć przygotowało opiekujące się tarnogórskimi podziemiami Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Stowarzyszenie od lat stara się zlikwidować problem zawaliska przy wylocie sztolni, które pojawiło się w 2008 r. W ub. roku udało się uzgodnić formułę przedsięwzięcia, w którym Stowarzyszenie jest liderem unijnego projektu, a Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, będące wspólną instytucją kultury miasta Zabrze i samorządu woj. śląskiego, odpowiada za aspekty techniczne.
Urząd marszałkowski już wcześniej zlecił zabezpieczenie sztolni fachowcom zabrzańskiej placówki, mającym doświadczenie m.in. w udrażnianiu XIX-wiecznej sztolni Królowa Luiza. Dwa lata temu odtworzyli oni m.in. faktyczny przebieg końcowego odcinka wyrobiska, zgodnie z przepisami przygotowali tzw. plan ruchu, a także wstępną dokumentację projektową.
Przygotowania do przedsięwzięcia muzeum prowadziło głównie własnymi siłami, zaś roboty hydrobudowlane zlecono wyspecjalizowanej firmie. Już w ub. roku pierwszy przetarg na wykonanie prac zweryfikował, że założone prace, pierwotnie szacowane na ok. 850 tys. zł, będą droższe.
To dlatego Stowarzyszenie wraz z Muzeum przygotowały unijny projekt, zgłoszony do konkursu dot. dziedzictwa kulturowego. Oszacowano go na ponad 3,5 mln zł, przy unijnym dofinansowaniu 2,1 mln zł (dodatkowe środki będą pochodziły z budżetu województwa). Realizację założono na lata 2018-2019.
Całość obejmie dokumentację i projekt (w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków), przygotowanie dojazdu wraz z przeprawą przez rzekę Dramę, do której docelowo uchodzi sztolnia Fryderyk, konserwację zabytkowego portalu jej wylotu (nazywanego Bramą Gwarków) i zrekonstruowanie historycznej obudowy sztolni wewnątrz.
Na prace te Muzeum od kwietnia prowadziło przetarg, w którym oferty otwarto we wtorek. Spłynęły dwie. Przy budżecie zamówienia niespełna 3,4 mln zł brutto, jedna z nich – Zakładu Wierceń, Kotwienia i Usług Górniczych BPW z Zabrza opiewa na 3,6 mln zł; druga – Przedsiębiorstwa Budowlanego Dombud z Katowic – na 6,2 mln zł.
Już na wcześniejszych etapach przygotowań dyrektor Muzeum Bartłomiej Szewczyk sygnalizował, że aby zabezpieczyć ponad 50-metrowy odcinek sztolni, należy go w zasadzie w całości przebudować. Ponieważ prace są konieczne w miejscu, w którym sztolnia wychodzi na powierzchnię i jest położona bardzo płytko, najprościej zdjąć tam cały nadkład (część górotworu - w tym wypadku nad sztolnią), rozebrać sztolnię od góry, wykonać nową obudowę i potem zrekonstruować wewnątrz obudowę historyczną.
Dawny blask mają odzyskać też wylot sztolni i jego otoczenie, które w przyszłości, zgodnie z Planem Zarządzania Dobrem na lata 2016-2020 (część dokumentacji związanej z obecnością na liście UNESCO) powinny zostać udostępnione turystom.
Sztolniowe wody, po opuszczeniu podziemi wpływają do tzw. roznosu i po kilkuset metrach łączą się z rzeką Dramą. Aby wykonać prace budowlane, trzeba wykonać bajpas przekierowujący wodę płynącą ze sztolni. Roboty przy tym nie powinny odbić się na ruchu turystycznym na wyżej położonym jej odcinku, nazywanym Sztolnią Czarnego Pstrąga.
Znajdująca się w pobliżu Sztolnia Czarnego Pstrąga to najdłuższa dotąd w Polsce podziemna trasa turystyczna, którą turyści pokonują łodziami. Jest ona niewielkim fragmentem uruchomionej w 1834 r. Głębokiej Sztolni Fryderyk, która do dziś odprowadza wodę z tarnogórskich podziemi. Główny jej odcinek ma ponad 4,5 km długości, a wraz z odnogami ciągnie się przez prawie 17 km.
Liczącą ok. 600 metrów Sztolnię Czarnego Pstrąga można zwiedzać od 1957 r. Znajduje się ona na terenie Parku Repeckiego. Przebiega na głębokości ok. 30 metrów, na którą dociera się ciasnymi spiralnymi schodami dwóch szybów: Sylwester i Ewa. Woda w sztolni ma głębokość od 80 cm do 150 cm i temperaturę 6 stopni Celsjusza.
Tym obiektem zarządza Stowarzyszenie, które opiekuje się też położoną kilka kilometrów dalej, działającą od 1976 r. Zabytkową Kopalnią Srebra. Szlak turystyczny przebiega tam 40 m pod ziemią, a łodzią pokonuje się jego blisko 300-metrowy odcinek – pozostała część to wędrówka przez historyczne wyrobiska.
Od ponad dekady oba te zabytki są na prezydenckiej liście Pomników Historii, od kilku lat – na Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego. Od 2014 r. kopalnia jest tzw. punktem kotwicznym sieci Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH), skupiającego około 200 zabytków techniki w Europie. Od ub. roku tarnogórskie podziemia znajdują się na liście UNESCO.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ amac/
