Ponad 5 mln zł z funduszy Unii Europejskiej otrzyma samorząd Chęcin (Świętokrzyskie) na odrestaurowanie zabytkowej XVII-wiecznej dawnej synagogi i stworzenie w niej Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej.
Inwestycja będzie możliwa do realizacji dzięki decyzji zarządu województwa świętokrzyskiego, który przed kilkoma dniami wybrał projekt do dofinansowania z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020 (RPO).
Projekt gminy Chęciny początkowo znajdował się na liście rezerwowej konkursu z działania "Zachowanie dziedzictwa kulturowego i naturalnego" RPO, ale lokalny samorząd złożył odwołanie – projekt oceniono ponownie i przyznano mu dodatkowe punkty. Dzięki oszczędnościom, które pojawiały się w ramach tego działania RPO, zarząd województwa zdecydował o dofinansowaniu przedsięwzięcia.
Jak poinformował Mariusz Gosek z zarządu województwa świętokrzyskiego, całkowita wartość projektu "Zachowanie dziedzictwa kulturowego gminy Chęciny poprzez przebudowę, odrestaurowanie i wyposażenie zabytkowego budynku synagogi oraz utworzenie Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej w Chęcinach" wynosi 5 mln 448 tys. zł, a dofinansowanie unijne ma wynieść 5 mln 176 tys. zł (95 proc.).
Burmistrz Chęcin Robert Jaworski podkreślił w rozmowie z PAP, że pozytywna decyzja o unijnym wsparciu dla remontu synagogi zbiegła się z finalizacją przez samorząd spraw własnościowych związanych z budynkiem. Zapadł właśnie korzystny dla samorządu wyrok sądowy, który pozwoli gminie stać się właścicielem nieruchomości i zrealizować inwestycję.
Jak wyjaśniał Jaworski, w tym roku będzie opracowywana dokumentacja techniczna związana z realizacją projektu, której przygotowanie pozwoli na uzyskanie pozwolenia na budowę. Wg szacunków burmistrza, remont budynku rozpocznie się prawdopodobnie pod koniec 2020 r. i potrwa rok.
Chęcińska bożnica pochodzi z 1638 r. i jest jedną z lepiej zachowanych dawnych synagog w województwie świętokrzyskim – wewnątrz znajdują się charakterystyczne detale architektoniczne. Budynek jednak niszczeje i wymaga gruntownego remontu. Obejmie on m.in. wzmocnienie lub wymianę stropów i dachów, prace izolacyjne, renowację elewacji (w tym jej kamiennych elementów), wymianę drzwi i okien, instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej, wyposażenie w ogrzewanie i wentylację oraz zagospodarowania terenu wokół budynku.
Projekt, poza przebudową i odrestaurowaniem zabytku, zakłada utworzenie w nim Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej. "Chcemy pokazać czterowiekową historię Żydów w Chęcinach – tu się rodzili, pracowali, umierali. Chcemy pokazać przekrój tej historii i wszelkie możliwe informacje, jakie już posiadamy, także te, które będziemy zbierać" – opisywał Jaworski zaznaczając, że w tym zakresie gmina współpracuje z badaczami historii żydowskiej i różnymi muzeami.
Jak mówił burmistrz, Centrum Pamięci Kultury Żydowskiej ma też być centrum edukacji kultury żydowskiej – zwłaszcza dla młodego pokolenia. Placówka w tym celu ma wykorzystać m.in. nowoczesne multimedia. "Jego zadaniem będzie pokazywanie, promowanie tej kultury, ale także będzie to lekcja tolerancji wobec innej religii, kultur" – dodał Jaworski.
Burmistrz ocenił, że budynek dawnej synagogi jest ważnym elementem historii Chęcin nie tylko przez pryzmat losów społeczności żydowskiej, która przez dziesięciolecia zamieszkiwała miejscowość, ale także ze względu na dzieje gmachu po II wojnie światowej.
Budynek ten do ok. 2010 r. był ośrodkiem administracyjno-kulturalnym w mieście. Pełnił różne funkcje - siedzibę miały tu m.in. kino, dom kultury, biblioteka. W budynku odbywały się lokalne zebrania i sesje rady miejskiej. "Kiedy remontowaliśmy ratusz, chyba jako jedyny w Polsce burmistrz urzędowałem przez jakiś czas w synagodze. Sentyment do tego budynku ma wielu mieszkańców. Przez to, że był administrowany przez gminę, ocalał – to jest zasługa także lokalnej społeczności – i dziś jest co ratować" – zauważył Jaworski.
Inwestycja ma też poprawić estetykę centrum Chęcin, które w ostatnich latach, razem z najważniejszymi zabytkami, wyremontowano. Burmistrz liczy, że nową placówkę chętnie będą odwiedzali także turyści, tłumnie zwiedzający średniowieczny zamek – największą atrakcję turystyczną miasta.
Tuż przed wojną w Chęcinach mieszkało ponad 2,8 tys. osób narodowości żydowskiej. Stanowili oni ponad połowę mieszkańców miasta. Mieszkali w tym miejscu od 2. połowy XVI w. W getcie w Chęcinach utworzonym w 1941 r. Niemcy przetrzymywali ponad 4 tys. Żydów z różnych miejsc Kielecczyzny. Getto zlikwidowano we wrześniu 1942 r. – Żydów wywieziono do Treblinki, gdzie zostali zamordowani.
Śladem żydowskiej obecności w Chęcinach jest m.in. dawny cmentarz, położony na zboczu wzgórza zamkowego.
Do miasta co roku przyjeżdżają przedstawiciele społeczności żydowskiej z Izraela i Stanów Zjednoczonych, którzy szukają tu swoich korzeni. Od kilku lat organizowany jest tu też festiwal kultury żydowskiej z projekcjami filmów, warsztatami dla młodzieży i koncertami muzyki klezmerskiej. (PAP)
autor: Katarzyna Bańcer
ban/ mmu/
