Szopka bożonarodzeniowa w kościele Franciszkanów przy pl. Bernardyńskim w Poznaniu. 20.12.2022. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Kościół katolicki obchodzi 25 grudnia uroczystość Narodzenia Pańskiego, czyli przyjście Zbawiciela na świat. Jest to po Wielkanocy najważniejsze święto w roku. Pierwszy raz było obchodzone w Betlejem w 328 r. W 335 r. dotarło do Rzymu.
Kościół od początku czcił przyjście Syna Bożego na świat w ludzkim ciele, ale czynił to razem z tajemnicą ukrzyżowania Chrystusa, Jego śmierci i zmartwychwstania. Sytuacja zmieniła się na początku IV w. wraz z ogłoszeniem edyktu mediolańskiego, dającego chrześcijanom wolność wyznawania wiary.
Na polecenie cesarza Konstantyna nad grotą narodzenia Jezusa w Betlejem wybudowano bazylikę. Pierwsza liturgia odbyła się w 328 r. Kiedy świątynia spłonęła, cesarz Justynian I odbudował ją VI w. Pewne zmiany wprowadzili do bazyliki krzyżowcy i taką pozostała po nasze czasy.
Wraz z powstaniem bazyliki Narodzenia Pańskiego ustalił się zwyczaj, że patriarcha udawał się z Jerozolimy w procesji do Betlejem, odległego o ok. 8 km i tam w Grocie Narodzenia odprawiał w nocy mszę św. Liturgia Kościoła jerozolimskiego związana była z obchodami Epifanii, czyli Objawienia.
W Rzymie święto Bożego Narodzenia od IV w. obchodzono 25 grudnia. Z tego także czasu istnieje fragment homilii papieża św. Liberiusza (zm. 366) na Boże Narodzenie. Najdawniejsza wzmianka o tym święcie w Kościele syryjskim pochodzi od św. Jana Chryzostoma.
W IV w. obchody uroczystości Bożego Narodzenia spotykamy w Jerozolimie, w Antiochii, w Konstantynopolu, w Rzymie i na terenach obecnej Hiszpanii.
Kapłani mają tego dnia przywilej odprawiania trzech mszy św.: anielskiej, pasterskiej i królewskiej, ku czci — aniołów, pasterzy i królów, którzy złożyli hołd Dzieciątku Jezus. W czasie każdej z nich są inne czytania mszalne.
Po mszy św. odprawionej w Betlejem o północy, powracano do Jerozolimy i odprawiano drugą liturgię w godzinach porannych w kościele Zmartwychwstania Pańskiego. Następnie w południe odprawiano trzecią eucharystię w kościele katedralnym. W Rzymie zwyczaj ten znany był już za czasów papieża św. Grzegorza I Wielkiego (zm. 604). Odprawiano tam nocą pasterkę przy żłóbku Chrystusa w bazylice Matki Bożej Większej. Drugą liturgię w godzinach porannych w kościele Zmartwychwstania, gdzie miał rezydencję swoją przedstawiciel cesarza wschodniego, zaś trzecią koło południa w bazylice św. Piotra.
Pierwotnie obchodzone w Betlejem święto narodzenia nosiło nazwę Epifania, czyli Objawienie, które miało bardzo szeroki charakter. Obejmowało zarówno fakt przyjścia Syna Bożego na świat jak i objawienia tego faktu pasterzom będącym przedstawicielami narodu wybranego, jak i mędrcom ze Wschodu, reprezentującym świat pogański. Nazwa mogła odnosić się także do chrztu Jezusa nad Jordanem czy cudu w Kanie Galilejskiej. Z tego względu Rzym zaproponował konkretne określenie święta: Narodzenie (Natale lub Nativitas), które przyjęło się niemal powszechnie.
Po niemiecku Boże Narodzenie nazywane jest Święta Noc (Weihnachten), po angielsku Święto Narodzenia (Feast of the Nativity) lub częściej Święto Chrystusa (dosłownie Christmas jest skrótem określenia Christ's mass, czyli Msza Chrystusa).
Uroczystość Objawienia Pańskiego, zwana w Polsce potocznie świętem Trzech Króli, obchodzona jest 6 stycznia i skupia się na pokłonie mędrców ze Wschodu, a w Kościołach Wschodnich na chrzcie Jezusa w Jordanie.
W kalendarzu rzymskim 25 grudnia jest dniem przesilenia zimowego, czyli począwszy od tego dnia – noce stają się coraz krótsze, a dni dłuższe, aż do przesilenia czerwcowego. W związku z tym wybrano ten dzień na obchody tajemnicy Narodzenia Syna Bożego, chcąc symbolicznie ukazywać, że spełnia się tajemnica przyjścia zapowiadanego przez Biblię Mesjasza.
Zgodnie z nauczaniem Kościoła katolickiego przez unię osobową (hipostatyczną) Syn Boży połączył w sobie dwie natury: boską i ludzką tak, że zachowały one swoją odrębność w Osobie Bożej. W swojej naturze Bożej Syn Boży jest wieczny. W ludzkiej naturze, którą przyjął z dziewiczego ciała Maryi, rozpoczął istnienie w pierwszym roku naszej ery i otrzymał imię Jezus.
W związku z postanowieniami Soboru Watykańskiego II i reformą kalendarza liturgicznego w roku 1969 okres Bożego Narodzenia trwa od nieszporów 24 grudnia do uroczystości Chrztu Pańskiego, która obchodzona jest w pierwszą niedzielę po uroczystości Objawienia Pańskiego, która przypada 6 stycznia. (PAP)
Autor: Magdalena Gronek
mgw/ joz/
