Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński (P) oraz naczelny rabin Polski Michael Schudrich (L) . Fot. PAP/L. Szymański
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego jeszcze w tym roku otrzyma 100 mln zł na uzupełnienie kapitału wieczystego, z inwestowania, którego dochody będą finansowały prace porządkowe i konserwatorskie na Cmentarzu Żydowskim przy Okopowej w Warszawie – poinformowało MKiDN.
W piątek w siedzibie MKiDN umowę w tej sprawie podpisali wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński oraz prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dr Michał Laszczkowski.
"Dzisiaj podpisujemy porozumienie, które umożliwi realizację już wcześniejszych decyzji prawnych polskiego parlamentu, a mianowicie ustawy o zaopatrzeniu w kapitał wieczysty Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dla opieki nad Cmentarzem Żydowskim na ul. Okopowej w Warszawie" – powiedział minister kultury.
Gliński dodał, że porozumienie zawierane jest między MKiDN a Fundacją Dziedzictwa Kulturowego; na mocy porozumienia będzie można przekazać te 100 mln zł na zasilenie kapitału wieczystego, z którego dochodów "będziemy mogli systematycznie opiekować się cmentarzem, a będzie to robiła Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, która jest obecna na tym cmentarzu od kilku lat" – dodał.
"Formalnie zakładamy minimalistycznie, że ten dochód z kapitału wieczystego to będzie co najmniej 2,5 mln zł rocznie. Myślę, że on będzie większy, mało tego, sądzę, że też chociażby dzisiejsze wydarzenie spowoduje, że odezwą się także inni darczyńcy, którzy będą chcieli uczestniczyć w tym dziele renowacji, naprawy cmentarza na Okopowej. Natomiast moje ministerstwo dalej będzie uczestniczyło w pracach, tak jak dotychczas, w tym zakresie, w którym to robiliśmy" – doprecyzował minister kultury.
Prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dr Michał Laszczkowski powiedział, że porozumienie to "bardzo ważny dokument pokazujący, że zarówno państwo polskie, jak i społeczność żydowska potrafią współpracować przy ochronie wszystkiego, co dla nas wszystkich jest najważniejsze".
"Poeta mówił, że naród to ziemia i groby, przed nami 33 hektary do uporządkowania. To zadanie może być zrealizowane tylko i wyłącznie dzięki stałemu finansowaniu. Dzięki temu, że możemy dzisiaj oszacować, jakimi środkami będziemy dysponowali za rok, za dwa lata, za 10 lat. Dzięki czemu ten cmentarz ma szansę na pełną rewaloryzację w perspektywie kilkudziesięcioletniej, zaniedbania są również kilkudziesięcioletnie, gmina (żydowska – PAP) odzyskała ten cmentarz dopiero w 2000 r. w stanie już właściwie agonalnym" – wyjaśnił Laszczkowski.
Zaznaczył, że jest to "jeden z pięciu najważniejszych polskich cmentarzy". "Po Powązkach, Łyczakowie, Rossie, czy Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, to właśnie na tym cmentarzu spoczywa najwięcej zasłużonych dla polskiej kultury, nauki, życia publicznego, uczestników zrywów narodowych" – zwrócił uwagę Laszczkowski.
"Decyzja pana premiera i polskiego parlamentu (...) pokazuje, że wszyscy zdajemy sobie w Polsce sprawę, jak ważne jest to dziedzictwo i jak ważny jest to projekt. Bardzo dziękuję za stworzenie stałego systemu finansowania tego niezwykłego przedsięwzięcia" – dodał prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.
Przewodnicząca Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie Anna Chipczyńska, pytana podczas konferencji, czy jest szansa na uporządkowanie cmentarza żydowskiego na Bródnie w Warszawie, odpowiedziała, że od 2012 r. cmentarz ten jest własnością Gminy Żydowskiej w Warszawie. "W ubiegłym roku został otoczony ogrodzeniem, ze wszystkich czterech stron, wspominam o tym, dlatego że od strony cmentarza katolickiego było wejście praktycznie otwarte i to powodowało ciągłe naruszenia miejsc spoczynku. Dzięki współpracy z Fundacją Nissenbaumów ogrodziliśmy cmentarz, postawiliśmy także pawilon wystawienniczy, ten proces odbywał się pod nadzorem Komisji Rabinicznej do spraw cmentarzy żydowskich w Polsce, czyli Naczelnego Rabina Polski rabina Michaela Schudricha i planujemy otwarcie wystawy na początku lutego" – mówiła.
"Zdradzam tę tajemnicę, bo to będzie wydarzenie, moim zdaniem, bardzo istotne. Chcemy nie tylko pokazać historię tego miejsca, ale chcemy opowiedzieć warszawiakom i Polakom o śmierci w judaizmie, o wszystkich ważnych elementach religijnych, ale także chcemy rozpocząć dyskusję w ogóle na temat cmentarzy żydowskich, ich losu i ich zabezpieczenia" – tłumaczyła Chipczyńska.
Środki, które zapewnią ochronę Cmentarza Żydowskiego, zostały przekazane na podstawie uchwalonej 8 grudnia ustawy o dotacji przeznaczonej na uzupełnienie kapitału wieczystego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. Projekt ustawy przygotowali posłowie PiS. Ustawę we wtorek podpisał prezydent Andrzej Duda.
Ministerstwo podało, że kwota 100 mln zł zasiliła tegoroczny budżet MKiDN i stanowi dodatkowe środki przyznane przez parlament na rzecz resortu w 2017 r. Oznacza to wzrost wydatków państwa w dziedzinie kultury.
Ustawa precyzuje sposób inwestowania środków przekazanych na kapitał wieczysty. Mogą to być lokaty bankowe oraz obligacje. Przy inwestowaniu ma być stosowana zasada "bezpieczeństwo ważniejsze niż zysk". Czynione inwestycje będą musiały posiadać gwarancje zabezpieczenia inwestowanego kapitału.
"Dochody wypracowane w wyniku inwestowania kapitału wieczystego będą przeznaczone na prace porządkowe, rewaloryzacyjne i konserwatorskie na cmentarzu. Ustawa precyzyjnie określa, jakie typy prac mogą być finansowane" – napisano w komunikacie MKiDN.
Nad prawidłową realizacją zadań nałożonych na Fundację Dziedzictwa Kulturowego czuwać będzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Fundacja zobligowana będzie do składania regularnych raportów z inwestowania, jak również z wydatkowania wypracowanych środków. Dochód z inwestowania kapitału będzie rozliczany w ministerstwie jak dotacja, tak więc Fundacja rokrocznie będzie składać do MKiDN sprawozdanie merytoryczne wraz z wykazem kosztów. Ministerstwo kultury upoważnione jest do stałej kontroli działalności Fundacji.
"Naruszenie kapitału wieczystego, zmiana jego przeznaczenia, likwidacja Fundacji czy niewłaściwe wydatkowanie środków skutkować będzie zwrotem kapitału wieczystego do budżetu państwa" – zaznacza resort kultury.
Cmentarz Żydowski w Warszawie jest miejscem spoczynku wielu wybitnych osobistości, m.in.: historyka Szymona Askenazego, twórcy języka esperanto Ludwika Zamenhofa, aktorki i założycielki warszawskiego Teatru Żydowskiego Estery Racheli Kamińskiej, malarza Aleksandra Lessera, publicysty i działacza socjalistycznego Szymona An-skiego oraz pisarza Juliana Stryjkowskiego. Pochowano tu wiele postaci zasłużonych dla polskiej historii, kultury i nauki, polityków, bankierów oraz przemysłowców – znaczących nazwisk w realiach XIX-wiecznej i przedwojennej Warszawy.
Na terenie nekropolii znajduje się również kilka mogił symbolicznych, jak np. Janusza Korczaka, który wraz ze swoimi wychowankami z Żydowskiego Domu Dziecka zginął w Treblince, oraz Pomnik Pamięci Dzieci – Ofiar Holokaustu.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego została powołana w 2012 r. Zajmuje się m.in. konserwacją oraz restauracją zabytków w Polsce i za granicą. W 2016 i 2017 r. prowadziła renowację nagrobków na Cmentarzu Żydowskim przy Okopowej. Prace konserwatorskie sfinansowało m.in. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ itm/
