Kwatera witrażowa z kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku, wykonana w Królewskim Instytucie Witrażownictwa w Charlottenburgu, powróciła do malborskich zbiorów dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - podano w piątek na stronie resortu.
Jak wyjaśniono, działania restytucyjne MKiDN "zostały poprzedzone badaniami proweniencyjnymi pracowników Muzeum Zamkowego w Malborku".
"Uznawana za stratę wojenną kwatera pierwotnie znajdowała się w oknie na ścianie północnej kościoła zamkowego w Malborku. Po przekazaniu przez dotychczasowego posiadacza, trafiła do konserwacji, dzięki której odzyska swój pierwotny blask" - napisano. "To już trzecia kwatera witrażowa, która wróciła do Malborka w ostatnich miesiącach" - podkreślono w informacji opublikowanej na stronie MKiDN.
Przypomniano, że "składająca się z 71 pól kwatera witrażowa w kształcie kwadratu została zamówiona przez Zarząd Odbudowy Zamku w Malborku wraz z innymi kwaterami w 1884 roku" i "stanowiła uzupełnienie średniowiecznych witraży z Chełmna i Torunia, pozyskiwanych do okien Kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku od 1819 roku".
"W okresie powojennym kwatera była prawdopodobnie elementem transferu ocalałych w Zamku szkleń, które w porozumieniu z Referatem Kultury w Malborku i Muzeum Wojska Polskiego przeznaczono do zabezpieczenia okien malborskiej fary. W dokumentach archiwalnych opisane są też inne przedmioty zabytkowe, np. dzwony, które przenoszono z malborskiego Zamku. Prace przy oknach fary przeprowadzono w 1953 roku. Prawdopodobnie kwatera nie zmieściła się wówczas do żadnego z jej okien i została oddana do dyspozycji warsztatu wykonującego usługę. W ten sposób trafiła w ręce prywatne" - czytamy na stronie MKiDN.
Jak wyjaśniono, "dotychczasowy posiadacz kwatery witrażowej, po jej identyfikacji przez pracowników Muzeum Zamkowego w Malborku jako obiektu zaginionego z kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim, zdecydował o zwrocie dzieła do macierzystych zbiorów".
Przypomniano, że to trzecia kwatera witrażowa, która wróciła do Malborka w ostatnich miesiącach. "W sierpniu ubiegłego roku w Muzeum Zamkowym w Malborku prezentowane były dwie odzyskane kwatery – z przedstawieniem Proroka Mojżesza oraz motywem ornamentalnym – również wykonane w Charlottenburgu dla kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku" - napisano.
"Oszklenia witrażowe stanowiły istotny element wystroju wnętrz, zarówno w średniowieczu, jak i w czasach nowożytnych. Badacze uważają, że pierwsze witraże pojawiły się w najważniejszej zamkowej świątyni w Malborku jeszcze w połowie XIV wieku. Do naszych czasów nie zachowały się jednak żadne, nawet najmniejsze fragmenty tego średniowiecznego oszklenia. Niewiele wzmianek o witrażach znajduje się również w późniejszych źródłach" - czytamy w informacji. Zaznaczono, że "jedynie na ilustracjach z XVI i XVII w. można dostrzec, że okna kościoła były zaopatrzone w witraże figuralne". "W wyniku pożaru dachów Zamku Wysokiego w 1644 r. zniszczeniu uległ kościół zamkowy oraz znajdujące się w nim witraże" - dodano.
Wyjaśniono, że "od końca XVIII i w początkach XIX w. w Malborku trwały prace budowlano-konserwatorskie, stanowiące realizację idei odbudowy zamku, dzięki której miał on stać się panteonem prowincji pruskiej (pruskim Westminsterem)". "W 1819 roku trafiły tam pierwsze importy witraży średniowiecznych zakupionych do wystroju kościoła NMP na Zamku Wysokim. Wśród nich znalazły się: kwatery z XIV wieku, pochodzące z rozebranego dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu, oraz nieokreślona liczba witraży z franciszkańskiego kościoła NMP w Toruniu (datowanych na koniec XIV w.). Kolejne witraże do wystroju kościoła zostały zakupione w 1888 roku z kościoła Wniebowzięcia NMP w Chełmnie oraz kościoła franciszkańskiego w Toruniu" - przypomniano na stronie MKiDN.
"Ostatnią partię średniowiecznych witraży (z motywami ornamentalnymi i figuralnymi) pozyskano w 1898 roku z kościoła NMP w Toruniu. Część z nich obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu" - czytamy w informacji.
Jak wyjaśniono, "nabyte średniowieczne witraże nie zaspokoiły jednak potrzeb związanych z wyposażeniem wszystkich okien kościoła zamkowego, dlatego podjęto decyzję o wypełnieniu brakujących oszkleń nowymi witrażami". "W 1884 roku Zarząd Odbudowy Zamku pod kierunkiem Conrada Steinbrechta rozpoczął współpracę z Johannem Baptistą Haselbergerem z Lipska oraz z Królewskim Instytutem Witrażownictwa w podberlińskim Charlottenburgu. To właśnie z tej serii pochodzą kwatery witrażowe odzyskane w ostatnim czasie" - podkreślono w informacji.
"Dotychczas w Muzeum Zamkowym w Malborku znajdowało się pięć kwater wykonanych w Charlottenburgu i 33 kwatery imitujące witraże chełmińskie (z 66 wykonanych) zrealizowane w Lipsku przez Hasselbergera" - napisano na stronie MKiDN.(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ pat/
