Alamo i arabskie ryty naskalne zostały wpisane na listę dziedzictwa UNESCO podczas kończącej się w środę 39. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Bonn. Komitet rozpatrzył też stan zachowania 95 miejsc już wpisanych na listę i sytuację 45 zagrożonych.
Do listy światowego Dziedzictwa Kultury włączono Suzę z ruinami pałacu Ardaszira i kulturowy pejzaż Mejmand w Iranie, Singapurskie Ogrody Botaniczne założone tam przez Brytyjczyków w 1859 r., górę Wielki Burchan-Chałdun w górach Chentej w północno-wschodniej Mongolii, gdzie południowa tajga syberyjska stopniowo przechodzi w lasostep.
Na stokach Burchan-Chałdun znajdują się święte miejsca szamańsko-lamaickie - kamienne usypiska zwane owoo. Górę te uważa się również za miejsce narodzin i pochówku Czyngis-chana.
Starożytna Suza, dzisiejszy Szusz w południowo-zachodnim Iranie w dolnej partii gór Zagros w ostanie Chuzestan, obejmuje grupę stanowisk archeologicznych na wschodnim brzegu rzeki Szawur i po jej drugiej stronie ruiny pałacu sasanidzkich (dynastia panująca w Iranie w latach 224-651) władców, m.in. Ardaszira. Zarazem jest to obszar osiedli ludzkich, należących do najstarszych na Bliskim Wschodzie - o nieprzerwanej ciągłości od ok. 5 tys. p.n.e. po wiek XIII.
Drugie z miejsc w Iranie to półpustynna dolina w ostanie Kerman zamieszkana przez kilkuset półkoczowniczych pasterzy-rolników. Hodują oni latem i jesienią zwierzęta na górskich pastwiskach, a na zimę schodzą do doliny, gdzie żyją w domach-jaskiniach, wydrążonych w miękkiej skale.
Do listy dodano dwa miejsca w Danii. Christiansfeld to miasteczko założone w Jutlandii przez braci morawskich - ewangelicką wspólnotę kościelną z XVIII wieku, nawiązującą do doktryny i tradycji braci czeskich. Reprezentuje ono schludny protestancki ideał, z jednorodną pozbawioną ozdób jedno i dwupiętrową ceglaną zabudową wokół placu z kościołem. Miasteczko miało komunalne domy dla wdów oraz starych panien i kawalerów.
W Danii na listę UNESCO dodano także tereny łowieckie duńskich królów położone ok. 30 km od Kopenhagi - lasy Store Dyrehave i Gribskov, oraz park Jaegersborg Hegn/Jaegersborg Dyrehave z barokową infrastrukturą.
Na listę trafiły także winne tradycje francuskie: burgundzki klimat i terroir (gleba i geologiczne właściwości terenu stanowiące o smaku wina z rosnących na niej winnych gron) winnic na zboczach Cote de Nuits i Cote de Beaune na południe od Dijon, samo miasto Beaune i historyczne centrum stolicy Burgundii oraz szampańskie winnice i piwnice, w którym dojrzewa musujące wino drugiej fermentacji przeprowadzanej już w butelkach.
W Szampanii wyróżnione przez UNESCO zostały historyczne winnice Hautvilliers, Ay oraz Mareuil-sur-Ay, Wzgórze Saint-Nicaise w Reims, oraz Avenue de Champagne i Fort Chabrol w Epernay.
Wraz z nimi wpisano do dziedzictwa ludzkości fortecę i pejzaż wokół Diyarbakir w Turcji w rejonie kurdyjskim oraz ogrody Hevsel. Forteca położona na skarpie obejmuje oprócz wewnętrznej twierdzy prawie 6 km murów miasta z licznymi basztami, wieżami i przyporami oraz 63 inskrypcjami z różnych czasów.
Na liście znalazły się też Efez w Turcji, Palermo oraz katedry w Cefalu i Monreale na Sycylii z czasów normańskiego królestwa na wyspie (1130-1194). Wpisano też archeologiczne stanowisko "Betania za Jordanem" (Al-Maghtas) na wschodnim brzegu Jordanu, 9 km na północ od Morza Martwego i obszar kościołów św. Jana Chrzciciela w pobliżu rzeki, tam, gdzie miał w wodach Jordanu otrzymać chrzest Jezus Chrystus i gdzie zstąpi na niego Duch św. Jest to chrześcijańskie miejsce pielgrzymkowe z zachowanymi pozostałościami rzymskimi i bizantyjskimi kościołów, kaplic, klasztoru i jaskiń wykorzystywanych przez pustelników oraz sadzawki, w których dokonywano chrztu.
W tureckim Efezie, wcześniejszej kolonii greckiej w Azji Mniejszej nad ujściem rzeki Kajstros, zachowały się kolejne warstwy odsadnictwa helleńskiego i rzymskiego przesuwajacego się wraz ze zmianami linii brzegowej. Niewiele co pozostało tam ze słynnej w świecie starożytnym świątynii Artemidy, zaliczanej do siedmiu cudów świata. Od V w. pielgrzymki ciągnęły tam do domku Matki Boskiej - sklepionej kaplicy na planie krzyża 7 km od Efezu.
Listę światowego dziedzictwa kultury rozszerzono w tym roku również o miejsca przemysłowe. Na liście znalazło się Rjukan-Notodden w Norwegii z elektrowniami wodnymi, liniami przesyłowymi, fabrykami oraz systemem transportowym i obu przemysłowymi miastami wybudowanymi przez spółkę Norsk-Hydro w celu produkcji sztucznego nawozu z azotu zawartego w powietrzu.
W Niemczech na listę dziedzictwa przemysłowego wpisano gęstą zabudowę dzielnic Speicherstadt i Kontorhaus w centrum portowego Hamburga, a w Szkocji - kolejowy most z 1890 roku nad Firth of Forth, najdłuższy na świecie wieloprzęsłowy stalowy most wspornikowy, oraz w Japonii miejsca z czasów rewolucji Meiji, głównie w południowo-zachodniej części kraju, świadczące o gwałtownym rozwoju przemysłu stalowego, stoczniowego i węglowego.
UNESCO rozszerzyło również hiszpańską trasę pielgrzymkową do Santiago de Compostela o "Camino Frances" - trasę francuską oraz o szlaki pielgrzymkowe północnej Hiszpanii o łącznej długości 1500 km. Są to szlaki: nadmorski, przez Kraj Basków i Rioję oraz Liebanę z katedrami, kościołami, szpitalami i hostelami, a także mostami. Dzięki temu na liście UNESCO znalazły się najwcześniejsze drogi do Santiago rozsławionego w IX wieku odkryciem tam grobu św. Jakuba Starszego.
Monika Klimowska (PAP)
klm/ kar/
