Miejsce pochówku Polaków, którzy spoczęli na Cmentarzu Janowskim we Lwowie wraz z fotografiami nagrobków i informacjami o pochowanych tam osobach można znaleźć w internetowej bazie danych stworzonej przez szczecińskich naukowców. Baza jest cały czas uzupełniana.
"Cmentarz Janowski jest drugą co do wielkości nekropolią polską na Ukrainie – po Cmentarzu Łyczakowskim – i właściwie nikt wcześniej się nim nie interesował. Te 46 hektarów było bardzo zarośnięte, zniszczone. Kiedyś pochowanych tam było ok. 200 tys. Polaków, nam udało się zinwentaryzować ok. 11 tys. nazwisk" – powiedziała PAP dr Barbara Patlewicz z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego.
Utworzenie bazy to kontynuacja projektu badawczego prowadzonego w latach 2014-2017 przez dr Patlewicz i prof. dra hab. Ryszarda Tomczyka jako kierownika projektu. Naukowcy stworzyli m.in. dwutomową monografię "Cmentarz Janowski we Lwowie: polskie dziedzictwo narodowe", za którą otrzymali w 2017 r. nagrodę im. Oskara Haleckiego w konkursie "Książka Historyczna Roku".
"Baza ma na celu pokazanie tego cmentarza – można wyszukać informacje po nazwisku, po zawodzie (o ile taka informacja znajdowała się w inskrypcji zapisanej na nagrobku), a na geoportalu można sprawdzić, gdzie ten grób jest położony" – wyjaśniła dr Patlewicz.
Jak wskazała, Cmentarz Janowski to specyficzna nekropolia – w związku z bardzo wysoką ceną miejsc na cmentarzach we Lwowie, nadal trwają tam pochówki, mimo że cmentarz został zamknięty w połowie lat 80. ubiegłego wieku.
"Polskie groby, niestety, znikają, jest ich coraz mniej – z różnych przyczyn, niekoniecznie ze złej woli mieszkańców. Teren, na którym znajduje się cmentarz, jest bardzo zalesiony. Podczas badań widywaliśmy sytuacje, gdy po wichurze drzewo spadło na nagrobek niszcząc go i nikt się tym nie zainteresował – rodzina wyjechała do Polski, nie było też osób związanych z pochowaną tam osobą – a w tym miejscu pojawiał się ukraiński grób" – tłumaczyła badaczka.
Jak wyjaśniła, członkowie powstałego w 2016 r. Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "Zabytek" starają się odtworzyć zniszczone w ten sposób nagrobki lub symbolicznie upamiętnić pochowane tam osoby. Dodała, że zainteresowanie nekropolią jest coraz większe.
"Specyfika cmentarza polega też na tym, że jest na nim zaledwie kilka wytyczonych alei, natomiast groby znajdują się tuż obok siebie – często, aby dostać się do konkretnego miejsca trzeba było przejść po płotkach okalających niektóre groby" – opisywała dr Patlewicz.
Wskazała, że na malowniczo położonej nekropolii przy obecnej ul. Szewczenki (dawniej Janowskiej) spoczywają m.in. Orlęta Lwowskie, piloci, żołnierze walczący w wojnie polsko-bolszewickiej i powstańcy styczniowi. Dużą grupą pochowanych na cmentarzu osób są m.in. rzemieślnicy, drobni kupcy, urzędnicy niższej rangi, a także kolejarze.
W stworzonej przez historyków bazie można się też zapoznać z życiorysami niektórych osób – to informacje, które były dostępne na inskrypcjach nagrobnych, wiele z nich badacze uzyskali podczas kwerendy z prasy przechowywanej w lwowskich archiwach lub od rodzin.
Do bazy mają zostać wkrótce dołączone wyniki najnowszych badań prowadzonych na cmentarzach w podlwowskich miejscowościach i dzielnicach Lwowa.
"Mamy nadzieję, że dzięki bazie – poza tym, że wiedza o cmentarzu będzie bardziej upowszechniona – uda nam się pozyskać nowe informacje" – wskazała dr Patlewicz.
Projekt, którego kontynuacją jest baza, powstał w ramach grantu naukowego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, powstanie bazy sfinansowane zostało ze środków Uniwersytetu Szczecińskiego.
Pierwszy pogrzeb na Cmentarzu Janowskim odbył się 5 sierpnia 1888 r., początkowo władze miejskie wydzieliły na teren nekropolii ok. 5,2 ha. W kolejnych latach postawiono tam m.in. dzwonnicę, uruchomiono kostnicę miejską, a w okresie międzywojennym cmentarz otoczono murem. Po drugiej wojnie światowej teren cmentarza powiększono (u schyłku okresu międzywojennego jego powierzchnia wynosiła ok. 16 ha), a na początku lat 60. przyłączono do niego Cmentarz Żydowski. Nekropolia została oficjalnie zamknięta w połowie lat 80. XX w.(PAP)
autorka: Elżbieta Bielecka
emb/ dki/
