Opisy i fotografie 37 miejsc sakralnych i pełniących ważne funkcje społeczne, zawiera przewodnik „Śladami płockich Żydów” wydany po polsku i angielsku przez Fundację Nobiscum przy wsparciu tamtejszego Urzędu Miasta. Planowana jest już druga i uzupełniona edycja tej publikacji.
Przewodnik „Śladami płockich Żydów”, autorstwa Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej, ukazał się w nakładzie 500 egzemplarzy, jako wydawnictwo nieodpłatne, udostępniane zainteresowanym m.in. przez Płocką Lokalną Organizację Turystyczną oraz Płocką Galerię Sztuki.
„Wiadomości zamieszczone w publikacji oparte są na dokumentach z kwerendy prowadzonej w Archiwum Państwowym w Płocku. Praca nad książką, wymagająca żmudnej, szczegółowej weryfikacji niektórych informacji, zajęła kilka miesięcy. Na 80 stronach znalazły się tam opisy 37 lokalizacji w obrębie Płocka, w tym miejsc o charakterze sakralnym i pełniących ważne funkcje społeczne, wzbogacone o fotografie” – powiedział PAP prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski.
Jak wyjaśnił, w przewodniku „Śladami płockich Żydów” zamieszczono informacje zarówno o obiektach, które przetrwały do naszych czasów, jak np. pochodząca z początku XIX wieku Mała Synagoga – obecnie siedziba Muzeum Żydów Mazowieckich oraz mykwa – aktualnie siedziba Płockiej Galerii Sztuki, jak również o obiektach, które bezpowrotnie zniknęły, w tym np. o starym cmentarzu żydowskim, założonym w XVI wieku, który został zniszczony w czasie II wojny światowej czy o Wielkiej Synagodze, wybudowanej w połowie XIX wieku i rozebranej w latach 50. XX wieku.
„Formuła była taka, żeby zwiedzający Płock szlakiem związanym z dziejami Żydów mogli znaleźć konkretne miejsca, obiekty, istniejące do dziś, nawet, jeżeli są to obecnie budynki – pustostany, ale też takie, które zniknęły z krajobrazu miasta, natomiast pozostała ich potwierdzona lokalizacja, którą można odwiedzić i przekonać się na przykład, gdzie dokładnie, w jakim otoczeniu, znajdował się dany obiekt, jaka była jego historia” – zaznaczył Dąbrowski.
Przyznał, że z uwagi na duże zainteresowanie przewodnikiem „Śladami płockich Żydów”, planowany jest jego dodruk i publikacja wydawnictwa wzbogaconego o nowe miejsca i informacje.
„Praktycznie pierwotny nakład zdążył się już rozejść. Prowadzimy starania, aby znaleźć formułę finansowania, która pozwoli nam wydać dodruk. Chcielibyśmy zrobić to, jak najszybciej. Być może uda się to jeszcze w tym roku. Mamy też opracowanych już 10 nowych lokalizacji obiektów i miejsc związanych z historią płockich Żydów. Ta praca jest cały czas w toku. Te nowe miejsca i wiadomości uwzględnimy w kolejnym wydaniu. Myślimy, że wersja rozszerzona pojawiłaby się mniej więcej w połowie przyszłego roku” – dodał Dąbrowski.
„Przed II wojną światową w Płocku mieszkało ok. 9 tys. Żydów. Żydzi mieli tu swoje domy, sklepy, zakłady rzemieślnicze i przedsiębiorstwa. Zamieszkiwali w obrębie dzielnicy żydowskiej, obejmującej ulicę Szeroką (dzisiejsza Kwiatka), Więzienną (Sienkiewicza), Ostatnią, Jerozolimską, Synagogalną, Bielską, Tylną i Niecałą, ale także przy najbardziej reprezentacyjnych ulicach miasta - Tumskiej, Grodzkiej oraz przy Starym Rynku. Książka stanowi więc nie tylko przewodnik po miejscach – opowiada o ludziach, przybliżając oblicze dawnej płockiej żydowskiej społeczności – artystów, społeczników, medyków, rzemieślników, przedsiębiorców...” - napisano we wstępie do przewodnika.
Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich. Tuż przed wybuchem II wojny światowej przygotowywali się do obchodów 700-lecia osiedlenia się w tym mieście - w tym czasie Żydzi stanowili jedną trzecią mieszkańców miasta. Holokaust przeżyli nieliczni płoccy Żydzi. Ci, którzy powrócili do rodzinnego miasta po zakończeniu II wojny światowej, w większości wyemigrowali następnie z Polski, głównie w latach 50. i 60. XX wieku.
Fundacja Nobiscum powstała w Płocku w 2018 r. Dotychczas opublikowano m.in. książkę Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.” prezentującą jedną z najstarszych ulic miasta, a zarazem główną arterię dawnej dzielnicy żydowskiej wraz z informacjami o poszczególnych nieruchomościach i ich mieszkańcach. Zrealizowano także audiowizualny projekt "Ubiel", nawiązujący do nazwy miejscowości, w której 200 lat temu urodził się Stanisław Moniuszko oraz do jego twórczości - prezentacji projektu towarzyszyła premiera wydawnictwa CD pod tym samym tytułem, zawierająca eksperymentalne wersje siedmiu utworów kompozytora.
W maju Fundacja Nobiscum uruchomiła portal JewishPlock.eu, który – jak podkreśla – "w swym założeniu stanowić ma stale rosnące kompendium wiedzy o historii żydowskiej społeczności Płocka, ale także regionu". Na portalu opublikowano już m.in. blisko 300 reprodukcji fotografii i dokumentów, w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie np. w Izraelu i USA, które nie były wcześniej publikowane.
Z kolei we wrześniu Fundacji Nobiscum ogłosiła projekt „Pamięć. Płock 1939”, którego celem jest imienne upamiętnienie wszystkich Żydów zamieszkujących to miasto do II wojny światowej. W ramach przedsięwzięcia prowadzona jest obecnie kwerenda archiwalna. Jej wyniki zostaną opublikowane na portalu JewishPlock.eu w 2020 r. (PAP)
mb/aszw/
