Tablica genealogiczna dołączona do kroniki Eleazara Tilischa. Źródło: Książnica Cieszyńska
Unikatowe opracowania historyczne poświęcone Cieszynowi, których na co dzień nie można zobaczyć, zaprezentuje w piątek publicznie Książnica Cieszyńska – podała placówka. Zobaczyć będzie można m.in. XVI-w. kronikę książąt cieszyńskich Eleazara Tilischa.
Wojciech Święs z działu gromadzenia, opracowywania i udostępniania zbiorów Książnicy poinformował, że dzieło Tilischa jest najstarszą kroniką książąt cieszyńskich. Zostało ono wydane we Freybergu na Łużycach w 1588 r. "Jest to dzieło unikalne; przez długi czas uważane za zaginione" – podkreślił.
Święs poinformował, że narodziny dziejopisarstwa stricte cieszyńskiego przypadają na początek lat 80. XVI w. Wówczas na dwór Sydonii Katarzyny, sprawującej regencję w imieniu małoletniego Adama Wacława, z rodzinnego dworu w Saksonii przyjechał prawnik Zachariasz Stark. "Sporządził on m.in. regesty ponad stu dokumentów znajdujących się na cieszyńskim zamku i uzupełnił informacjami na temat ogólnej historii rodu książąt cieszyńskich. Rzecz nie została wydana drukiem, a w późniejszym czasie na wiele lat zaginęła" – powiedział Święs.
Wypisy Starka uzupełnił później Eleazar Tilisch, przybyły z Niemiec prawnik, który miał objąć stanowisko książęcego sekretarza. Owocem jego pracy była w 1588 r. pierwsza wydana drukiem kronika książąt cieszyńskich "Kurtze Vorzeichnus, Bericht vnd Auszug von dem Stamling vnd Ankunfft der Hertzoge zu Teschen und Gross Glogaw", czyli "Krótki spis, sprawozdanie i wyciąg o pochodzeniu i genezie książąt Cieszyna i Wielkiego Głogowa".
"Jeden egzemplarz tego rzadkiego i bardzo cennego dzieła przetrwał w Cieszynie, gdzie do początku lat 90. XX w. pozostawał niezidentyfikowany" – powiedział Wojciech Święs.
Książnica zaprezentuje również "Nową poszerzoną kronikę śląską" pióra Jakuba Schickfussa, która została wydana w 1625 r. "Autor w tematyce cieszyńskiej opierał się głównie na ustaleniach Tilischa. Cieszyn – co ciekawe – odwiedził dopiero kilka lat po wydaniu swego dzieła" – dodał Święs.
Pracownik Książnicy wskazał, że na wysyp opracowań historycznych dotyczących miasta i Śląska Cieszyńskiego przyszedł czas w XIX w. Początkowo publikowali je historycy niemieccy: Gottlieb Biermann w 1863 r. i Anton Peter, piętnaście lat później.
"Pierwszym profesjonalnym historykiem cieszyńskim prezentującym dzieje regionu z polskiej perspektywy był Franciszek Popiołek, który ogłosił drukiem takie prace, jak dwutomowe +Dzieje Śląska austriackiego+ (1913–1914), czy +Dzieje Cieszyna z illustracyami+ (1916). Premierową czeskojęzyczną interpretacją historii Śląska Cieszyńskiego były +Dejiny knizetství tesinskeho+ pióra Vincenca Praska, wydane w Opawie w 1894 roku" – powiedział Wojciech Święs.
Powstało też wiele materiałów, które pozostały w rękopisie. Opracowania dotyczące Cieszyna i okolicy tworzyli, m.in. ks. Leopold Jan Szersznik, jego dziadek Leopold Innocenty Polzer, a także długoletni burmistrz miasta Aloys Kaufmann, który od 1810 r. tworzył monumentalne dzieło "Gedenkbuch der Stadt Teschen", pozostawione w czterech rękopiśmiennych tomach znajdujących się obecnie w cieszyńskim Oddziale Archiwum Państwowego w Katowicach.
Zbiory Książnicy Cieszyńskiej liczą ok. 200 tys. woluminów dzieł drukowanych, w tym 17,5 tys. starych druków (53 inkunabuły), a ponadto ok. 18 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów. Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Szersznika. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ pat/
