Unikatowe dokumenty z okresu od XVI do połowy XIX wieku zaprezentowano w poniedziałek w Radomiu. Są wśród nich m.in. rozstrzygnięcia procesowe z podpisem Stanisława Małachowskiego, marszałka Sejmu Wielkiego. Zbiór odnaleziono w radomskiej farze.
Przez długi czas dokumenty leżały w wilgotnym i nieogrzewanym pomieszczeniu na plebanii radomskiej fary. Księgę odnalazł w 2012 r., podczas porządkowania akt, nowy proboszcz parafii ks. Mirosław Nowak. Jak tłumaczył w poniedziałek na konferencji prasowej, zanim zdecydowano się otworzyć księgę i przejrzeć jej zawartość, trzeba było poczekać aż dobrze wyschnie.
Zgodnie z adnotacją na obwolucie - w kwietniu 1916 r. ówczesny proboszcz radomskiej fary ks. Piotr Górski, zebrał wszystkie dokumenty, które były luzem i kazał oprawić, by nie zaginęły. W związku ze zbliżającą się 100-rocznicą zebrania dokumentów w jeden zbiór, zdecydowano się je pokazać publicznie.
Księga liczy ponad pół tysiąca kart. Dokumenty są dobrze zachowane. Zdaniem badaczy, to zasługa dobrego papieru i atramentu. Dwie trzecie dokumentów napisano po polsku, reszta jest po łacinie.
W ocenie badacza dziejów Radomia prof. Dariusza Kupisza, to dokumenty bardzo cenne z punktu widzenia historii miasta. „Cenniejsze tym bardziej, że niewiele dokumentów z czasów staropolskich zachowało się do XXI wieku. Z pewnością wzbogacą wiedzę i o radomskich parafach, ale przede wszystkim o dziejach Radomia” - ocenił historyk.
Na uwagę zasługuje m.in. kopia przywileju króla Kazimierza Wielkiego z 1357 r. nadającego jednemu z mieszczan radomskich łąkę w podradomskiej wsi Dzierzków. Dokument sporządzono na podstawie ksiąg sądowych, znajdujących się na radomskich zamku w XVII w.
Wśród najcenniejszych dokumentów jest oryginalny spis inwentarzy ksiąg kościoła farnego w Radomiu z 1598 r., spisany na polecenie ówczesnego proboszcza. Są tam podane tytuły i autorzy wszystkich zgromadzonych ksiąg, a wśród nich m.in. kilka dzieł Erazma z Rotterdamu.
„Na postawie tego księgozbioru możemy dowiedzieć się, z czego korzystali uczniowie radomskiej szkoły parafialnej, jedynej placówki oświatowej w tamtym czasie. Są to m.in. podręczniki do języka łacińskiego, retoryki, gramatyki” - dodał prof. Kupisz.
Zdaniem historyków cenny jest także dokument z czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wystawiony dla proboszcza przez kancelarię referendarii koronnej, z podpisem Stanisława Małachowskiego, marszałka Sejmu Czteroletniego, jednego ze współtwórców Konstytucji 3 Maja.
Kupisz podkreślił, że w księdze znajduje się szereg dokumentów wytworzonych w radomskim ratuszu. Świadczą o tym - zdaniem badacza - nagłówki i poświadczenia z nazwiskami radomskich rajców, burmistrzów i mieszczan. Księga zawiera także dokumenty powstałe na radomskim zamku, np. akty prawne i odpisy przywilejów. „Jest wśród nich m.in. testament jednego mieszczan z radomskich z 1682 r., który zapisując pewne sumy na rzecz radomskiej fary, prosił, by go pochowano przed drzwiami tego kościoła, co było zresztą miejscem honorowym” - zaznaczył prof. Kupisz.
Kanclerz radomskiej kurii biskupiej ks. Edward Poniewierski, zapowiedział, że dokumenty zostaną poddane digitalizacji. Wówczas dostęp do nich będą mieć wszyscy zainteresowani. (PAP)
ilp/ pz/
