Wierni obrządków wschodnich, wśród nich prawosławni i grekokatolicy, obchodzą 30 kwietnia uroczystość Wielkiego Piątku. W tym roku Wielkanoc przypada u nich cztery tygodnie później niż u katolików.
Różnica w terminie Wielkiej Nocy wynika z nieco innego sposobu wyliczania daty tego święta, co sprawia, że tylko raz na jakiś czas jest ono obchodzone w tym samym terminie zarówno przez katolików, jak i Kościoły obrządku wschodniego. Często Wielkanoc prawosławnych i innych obrządków wschodnich wypada po Wielkanocy w Kościele zachodnim, a różnica może być nawet pięciotygodniowa.
W Wielki Piątek, dzień surowego postu, w cerkwiach nie jest sprawowana liturgia eucharystyczna. Wczesnym popołudniem odbywają się procesje, potem nabożeństwa i adoracja Grobu Pańskiego. Symbolizuje go we wschodniej tradycji płaszczanica (lub w innej pisowni: płaszczenica), czyli wystawiany uroczyście na środku świątyni całun z ikoną przedstawiającą Chrystusa złożonego w grobie.
Płaszczanica leży na tzw. świętym prestole (stoliku), a wierni oddają jej cześć, kłaniając się i całując ikonę. W Kościele wschodnim nie praktykuje się umieszczania przy Grobie Pańskim elementów świeckich. Pojawiają się jedynie świece i kwiaty.
Największe w kraju skupiska prawosławnych są w województwie podlaskim. W białostockiej katedrze św. Mikołaja głównym uroczystościom Wielkiego Piątku będzie przewodniczyć ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej abp Jakub. Zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa - w stołecznej katedrze metropolitalnej.
Wiele świątyń będzie otwartych do późnych godzin wieczornych, albo nawet przez całą noc z piątku na sobotę, by wierni - przy zachowaniu reżimu sanitarnego związanego z pandemią - mogli podejść do płaszczanicy i oddać jej cześć.
Na Podkarpaciu, gdzie są skupiska grekokatolików, główna uroczystość Wielkiego Piątku odbędzie się w archikatedrze pw. św. Jana Chrzciciela w Przemyślu. "Najważniejszym wydarzeniem liturgicznym tego dnia jest założenie Grobu Pańskiego" - powiedział PAP dziekan sanocki i proboszcz parafii greckokatolickiej w Komańczy ks. Andrzej Żuraw. Dodał, że wystawienie całunu potrwa do nabożeństwa rezurekcyjnego.
Duchowni przypominają wiernym o obowiązujących obostrzeniach związanych z pandemią koronawirusa. Przypominają również, że w uroczystościach religijnych Wielkiego Tygodnia można uczestniczyć także dzięki transmisjom telewizyjnym i internetowym.
W Wielki Piątek wiernych obowiązuje ścisły post. Zaleca się nawet zupełne powstrzymywanie się od posiłków aż do wieczora, albo przynajmniej do zakończenia uroczystości z adoracją płaszczanicy. W niektórych prawosławnych rodzinach, gdzie post jest ściśle przestrzegany, kolacja w Wielki Czwartek była ostatnim większym posiłkiem aż do wielkanocnego śniadania.
Dokładnych danych co do liczby prawosławnych w Polsce nie ma. Przedstawiciele polskiej Cerkwi szacują, że wiernych jest 450-500 tys., z czego około połowa mieszka w północno-wschodniej Polsce. Według danych GUS, w ostatnim spisie powszechnym przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało 156 tys. osób. Hierarchowie uznają jednak te dane za niemiarodajne.
Liczba grekokatolików w Polsce szacowana jest na 50 tys. wiernych. Mieszkają oni m.in. w województwach podkarpackim, małopolskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim, lubuskim i dolnośląskim.(PAP)
Autorzy: Robert Fiłończuk, Alfred Kyc
rof/ kyc/ mhr/