Wręczono nagrody w konkursach „Zabytek Zadbany” i „Samorząd dla Dziedzictwa”

W poniedziałek podczas gali w Centrum Prasowym Foksal w Warszawie wręczono nagrody w konkursach Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków "Zabytek Zadbany" i "Samorząd dla Dziedzictwa", przeprowadzanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

"Zabytek Zadbany" już od 1975 r. promuje właścicieli i zarządców obiektów zabytkowych, którzy w sposób wzorowy prowadzą prace budowlane, konserwatorskie, rewaloryzacyjne i adaptacyjne, a także działają systematycznie na rzecz właściwego utrzymania zabytków zgodnie z najwyższymi standardami badawczymi i wykonawczymi. Na przestrzeni ostatnich 12 odsłon konkursu, zrealizowanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, zostało nagrodzonych 219 zabytków spośród zgłoszeń nadsyłanych przez właścicieli, posiadaczy i zarządców obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych, a także kierowników wojewódzkich i samorządowych służb konserwatorskich.

W 2022 r. na konkurs zgłoszonych zostało 100 obiektów, do oceny jury przedstawiono 88 wniosków formalnych z 16 województw (12 wniosków nie spełniło wymogów formalnych).

W poniedziałek wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, generalny konserwator zabytków dr Jarosław Sellin oraz dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr hab. Katarzyna Zalasińska wręczyli nagrody laureatom i wyróżnionym w konkursach "Zabytek Zadbany" oraz "Samorząd dla Dziedzictwa".

W konkursie "Zabytek Zadbany" laureatami kategorii specjalnej "Właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem" zostali ex aequo: Zamek Książ w Wałbrzychu (Dolnośląskie, zarządca: Zamek Książ w Wałbrzychu Sp. z o.o.) oraz kamienica przy Al. Kościuszki 14 w Częstochowie (Śląskie, właściciel: Mariusz Etryk).

Laureatem w kategorii "Utrwalenie wartości zabytkowej obiektu" została gmina Złoty Stok za prace przy mauzoleum rodu Guttlerów w Złotym Stoku (Dolnośląskie).

Wyróżnieniem nagrodzono: gminę Brzeg za prace przy ratuszu w Brzegu (Opolskie), Rektorat Kościoła Świętego Jana Chrzciciela w Gnieźnie za prace przy kościele rektorskim Świętego Jana Chrzciciela w Gnieźnie, ZOO Wrocław Sp. z o. za prace przy budynku ptaszarni, altany nad stawem, muru ogrodzeniowego – zespołu obiektów ogrodu zoologicznego we Wrocławiu.

Laureatem kategorii "Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu" została gmina Tarnów za prace przy cmentarzu z okresu pierwszej wojny światowej w Błoniu (Małopolskie).

Wyróżnienia trafiły do: gminy Cedynia za prace przy wieży widokowej wraz z otoczeniem w Cedyni (Zachodniopomorskie), gminy Dobra za prace przy lapidarium na dawnym cmentarzu ewangelickim w Dołujach (Zachodniopomorskie), Zarządu Budynków Komunalnych w Krakowie za prace przy forcie pancernym nr 52a "Łapianka" w Krakowie (Małopolskie).

Tytuł laureata w kategorii "Adaptacja obiektów zabytkowych" otrzymała spółka Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna za prace przy kamienicy przy ul. Rycerskiej 10 w Gdańsku.

Wyróżnienia otrzymały: gmina miejska Pruszcz Gdański za prace przy domu Wiedemanna w Pruszczu Gdańskim (Pomorskie), Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Sompolnie za prace przy synagodze w Sompolnie (Wielkopolskie), Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Żaganiu za prace przy siedzibie Państwowej Szkoły Muzycznej w Żaganiu (Lubuskie).

Zwycięzcą w kategorii "Architektura i budownictwo drewniane" została gmina miasta Pyzdry za prace przy domu podcieniowym w Pyzdrach (Wielkopolskie).

Wyróżnienia przyznano: Muzeum Dworów Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach za prace przy cerkwi greckokatolickiej Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem (Małopolskie), gminie Markowa za prace przy chacie Jana Raka w Husowie (Podkarpackie), Parafii Rzymskokatolickiej Oczyszczenia NMP w Starymgrodzie za prace przy kościele parafialnym (Wielkopolskie).

W kategorii "Zabytki techniki" laureatem została spółka Stocznia Cesarska Development za prace przy dawnej remizie Stoczni Gdańskiej w Gdańsku.

Wyróżnienia otrzymały: Polskie Koleje Państwowe S.A. za prace przy dworcu kolejowym w Białymstoku, miasto Chorzów za prace przy Muzeum Hutnictwa w Chorzowie, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi za prace przy budynku A – Biała Fabryka w Łodzi.

Laureaci konkursu otrzymują tablice "Zabytku Zadbanego" do oznakowania obiektów, a wyróżnieni dyplom. Nagrodzone zabytki są prezentowane w wydawnictwach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, przekazywanych właścicielom zabytków i przedstawicielom ogólnopolskiego środowiska konserwatorskiego.

W poniedziałek odbyło się także rozstrzygnięcie konkursu "Samorząd dla Dziedzictwa". Konkurs powstał w 2020 r. i jest skierowany do wszystkich samorządów gminnych. Ideą ogólnopolskiego Konkursu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków jest promowanie działań mających na celu realizację obowiązku opracowania i wdrażania gminnych programów opieki nad zabytkami.

W tym roku nadesłano 12 zgłoszeń do nagród głównych, po 4 w każdej kategorii. Jury szczególnie przychylnie odnosiło się do projektów kompleksowych, cechujących się podejmowaniem działań wieloaspektowych, uwzględniających powiązania pomiędzy dziedzictwem materialnym i niematerialnym.

W kategorii "Duże i średnie gminy miejskie" (liczące co najmniej 50 tys. mieszkańców) laureatem zostało miasto Kalisz za "kompleksowe podejście do kwestii dziedzictwa kulturowego, uwzględniające dziedzictwo materialne i niematerialne, podjęcie wielowymiarowych działań oraz konstruktywną współpracę z różnymi podmiotami".

Wyróżnienie trafiło do miasta Zabrze za "umiejętne dostrzeżenie wartości obiektów zabytkowych i związanego z nimi dziedzictwa niematerialnego, wykorzystanie potencjału dziedzictwa do rozwoju gminy oraz aktywizację społeczną w oparciu o to dziedzictwo".

W kategorii "Małe gminy miejskie" (liczące poniżej 50 tys. mieszkańców) przyznano wyróżnienie miastu Lubawa (Warmińsko-mazurskie) za "dobrze opracowany, konsekwentnie wdrażany i odpowiednio monitorowany program opieki nad zabytkami, uwzględniający potencjał dziedzictwa materialnego i niematerialnego, wykorzystujący miejsca zabytkowe jako przestrzenie publiczne i turystyczne stymulujące rozwój lokalny".

Laureatem w kategorii "Gminy miejsko-wiejskie i wiejskie" została gmina Toszek (Śląskie) za "dobrze zaplanowany i konsekwentnie wdrażany, różnorodny i wieloaspektowy program ochrony zabytków z potencjałem do kontynuacji". Program umożliwia rozwój gminy na wielu obszarach: wizerunkowo-promocyjnym, turystycznym, edukacyjnym i integracyjnym.

"Myślę, że łączy nas wspólna wrażliwość. Wiemy, co to jest piękno. Wiemy, dlaczego należy o nie dbać. Wiemy, jakie ma walory, jak dobrze żyć w pięknym otoczeniu. Takie piękno pozostawili nam nasi przodkowie w postaci zabytków, których mamy w Polsce, wpisanych do ewidencji i w rejestrach zabytków, ok. 700 tys. Jest to zasób bardzo solidny i bardzo duży" - powiedział wiceminister kultury Jarosław Sellin.

Wyraził zadowolenie z tego, że w Polsce są właściciele zabytków, którzy zasługują na wyróżnienie oraz, że są samorządy, które starają się myśleć systemowo i systemowo dbać o zasoby na swoim terenie.

Zaznaczył, że "państwo polskie jest szczególnie wrażliwe na ten temat". "Staramy się w ostatnich latach powiększać możliwości finansowe dedykowane zabytkom. Trwa obecnie nabór do konkursu +Ochrona zabytków+ w MKiDN, z całkiem solidną pulą pieniędzy, do końca listopada można składać wnioski" - przypomniał Sellin.

Zapowiedział, że "za chwilę ruszy jeszcze dodatkowy program, w którym będzie można sięgnąć po pieniądze publiczne na ochronę zabytków w perspektywie nawet kilku najbliższych lat". Jak mówił program będzie skierowany do samorządów. Dziękował wszystkim uczestnikom za udział w konkursach i złożone wnioski.

Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr hab. Katarzyna Zalasińska wskazała, że w Polsce system ochrony zabytków bazuje na dwóch fundamentach - pamięci systemowej oraz ludziach.

Jak mówiła, "pamięć systemowa trwa w takich instytucjach, jak NID, działający od 1962 r., ale również w takich konkursach, jak +Zabytek Zadbany+, który jest organizowany od 1975 r.".

"Ta pamięć systemowa dla systemu ochrony zabytków w Polsce, jego trwanie i stabilność jest niezwykle istotna. Praca przy zabytkach i to wielkie dzieło, które państwo, swoimi rękami budujecie, przy wsparciu służb konserwatorskich, takich instytucji jak NID, jest maratonem. To nie jest sprint. Tego nie da się zrobić w rok albo dwa, w zabytkach nie ma szybkich sukcesów, chociaż dzisiejszy świat jest nastawiony na szybkie sukcesy. To państwo wiecie, jak wiele lat pracy, wymaga ten wspaniały efekt, który dzisiaj jest doceniany" - podkreśliła.

Mówiąc o drugim fundamencie systemu ochrony zabytków, czyli ludziach oceniła, że "bez osób, które są oddane zabytkom, po wszystkich stronach i we wszystkich miejscach tego systemu, tego wspaniałego efektu, który możemy dzisiaj celebrować, by po prostu nie było". (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ pat/