„Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku”. Źródło: Zamek-krolewski.pl
Dzieła sztuki złotniczej, jubilerskiej i rzemiosła artystycznego prezentowane są na wystawie "Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku", która w ramach Roku Wazowskiego będzie od czwartku dostępna na Zamku Królewskim w Warszawie.
"Prezentujemy 500 zabytkowych obiektów dokumentujących kunszt jubilerów z terenu całej Rzeczpospolitej XVI i XVII wieku" - mówił podczas środowej konferencji prasowej prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie. "Wielkim nieobecnym tej wystawy jest Skarbiec Koronny, nie mamy go. Skarb Koronny gromadzony od czasów króla Władysława Łokietka, Jagiellonów po dynastię Wazów nie istnieje, został w czasie rozbiorów rozgrabiony, wywieziony, przywłaszczony" - mówił dyrektor Zamku.
Jednak - jak zaznaczył - "dzięki wystawie możemy się dowiedzieć jak wyglądał splendor dawnej władzy królewskiej, jakie skarby zgromadzili Jagiellonowie, jak cenne precjoza, szczerozłote naczynia liturgiczne i zdobiona szlachetnymi kamieniami biżuteria były wytwarzane na terenach Rzeczpospolitej".
Eksponowane zabytkowe obiekty zostały - jak podkreślił prof. Fałkowski - wypożyczone od ponad 80 właścicieli; pochodzą one z zasobów muzeów, świątyń i klasztorów w całej Polsce oraz na Litwie, a także z galerii Uffizzi we Florencji, z paryskiego Luwru, prywatnej kolekcji w Londynie, z muzeów w Bernie, Monachium, Uppsali i Nowym Jorku. To stamtąd dotarły na wystawę m.in. klejnoty fundowane przez polskich monarchów, przede wszystkim Bonę Sforzę i Zygmunta Augusta.
"Rządzić i olśniewać" to przekrojowa wystawa poświęcona klejnotom w Polsce w XVI i XVII w. Jak zaznaczyła jej kurator Danuta Szewczuk-Prokurat, zorganizowanie ekspozycji poprzedziły kilkuletnie intensywne poszukiwania i badania zasobów muzeów. Podczas poszukiwań dochodziło do odkryć cennych obiektów.
"Ważną ideą wystawy jest pokazanie, że w Polsce XVI i XVII wieku wytwarzano piękne przedmioty jubilerskie, cenne precjoza, kunsztowną biżuterię. Dotychczas bowiem w europejskiej historii sztuki mówiło się o wyrobach złotniczych z Niemiec Południowych, Czech, Siedmiogrodu, najwyżej z Europy Środkowej. Polska nie jest wymieniana. Mamy nadzieję, że wystawa, dokumentująca kunszt jubilerów z terenów całej Rzeczypospolitej, to zmieni" - dodała Szewczuk-Prokurat.
Wśród zabytkowych obiektów, które można zobaczyć na wystawie, znajdują się przedmioty kultu religijnego, m.in. Monstrancja ojca Kordeckiego, dowódcy obrony Jasnej Góry. Monstrancja wytworzona została z 22 funtów złota, 2366 brylantów, 2238 rubinów, 81 szmaragdów, 30 szafirów i 214 pereł. Jest to dzieło warszawskiego złotnika Wacława Grodko.
Po raz pierwszy warszawska publiczność zobaczy też z bliska dwie najstarsze sukienki cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – rubinową i diamentową. Na każdej z nich znajduje się po kilkaset klejnotów, złotych obrączek, pierścionków, naszyjników. "Za klejnotami, które są wkomponowane w sukienki Matki Boskiej, kryją się życzenia, prośby, błagania, podziękowania. Te piękne przedmioty to wota złożone Matce Boskiej; pokazują one głębszy wymiar - duchowe piękno" - powiedział obecny na konferencji ojciec Marian Waligóra, przeor klasztoru na Jasnej Górze.
Eksponowane są również obiekty już wcześniej prezentowane, m.in. klejnoty i portrety dostojników z Zamku Królewskiego na Wawelu czy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ale - jak zapewniła Szewczuk-Prokurat - "jaśnieją one nowym, nierzadko zaskakującym światłem dzięki konfrontacji z ich równie kosztownymi +bliźniakami+, odkrytymi jako dekoracja naczyń liturgicznych – szczerozłotych kielichów czy monstrancji i relikwiarzy".
Na ekspozycji zobaczyć można też nietypowe precjoza – zdobione kamieniami jubilerskimi i emalią złote amulety, miniaturowe trumienki, portrety trumienne, świadczące o tym, że dawniej zmarłym nie zdejmowano kosztownej biżuterii przed włożeniem ciała do trumny, uchwyt do bukiecika kwiatów, urządzenie do higieny uszu i zębów czy przyrząd do mierzenia diamentów.
Wystawie towarzyszy katalog opisujący kosztowności, ich pochodzenie, kontekst historyczny. Obok najważniejszych dzieł o pewnym datowaniu i pochodzeniu, jubilerskich fundacji dworu królewskiego Jagiellonów i Wazów, w katalogu znajdują się opisy kosztowności, które jeszcze niedawno wisiały w kościołach zdobiąc słynące łaskami obrazy.
Wystawa "Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku" będzie dostępna do 4 sierpnia. (PAP)
Anna Bernat
abe/ agz/
