Dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu Bartłomiej Szewczyk. Fot. PAP/A. Grygiel
Zachowanie szeregu obiektów poprzemysłowych, rewitalizację monumentalnej wieży ciśnień czy zabezpieczenie historycznego wyrobiska XIX-wiecznej sztolni – przewidują warte łącznie 170 mln zł projekty inwestycyjne Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
O nowych przedsięwzięciach opowiadał w czwartek w Zabrzu, przy okazji szczegółowego przedstawienia jednego z nich, dotyczącego wieży ciśnień, dyrektor placówki Bartłomiej Szewczyk. Łączna kwota zewnętrznego dofinansowania do sześciu projektów powinna przekroczyć 140 mln zł.
Zabrzańskie Muzeum koordynuje rozwijaną od 2008 r. działalność głównych atrakcji turystyki przemysłowej Zabrza. To przede wszystkim działająca od 10 lat zabytkowa kopalnia węgla kamiennego Guido i stopniowo udostępniany kompleks Królowa Luiza - oparty o wyrobiska dawnej kopalni o tej nazwie oraz fragment XIX-wiecznej sztolni odwadniającej, która ciągnęła się do Zabrza od Chorzowa.
W ostatnich latach placówka przeprowadziła m.in. warty łącznie ok. 200 mln zł (w tym ok. 130 mln zł środków zewnętrznych, głównie ze środków UE na lata 2007-2013) program inwestycyjny dotyczący Guido i Luizy.
Po jego zrealizowaniu powstały projekty dalszego rozwoju, z których największy zakłada zachowanie kolejnych unikatowych obiektów poprzemysłowych. Oszacowane na 84,5 mln zł przedsięwzięcie zostało już wybrane do dofinansowania w konkursie dot. dziedzictwa kulturowego pod kątem Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Z tego źródła 58,5 mln zł wesprze m.in. kompleksowy remont i zmianę funkcji dotychczasowej głównej siedziby Muzeum przy zabrzańskiej ul. 3 Maja, odnowienie zniszczonego budynku cechowni dawniej należącej do kompleksu kopalni Królowa Luiza (pod kątem otwartego magazynu) oraz prace w części zasadniczego kompleksu tej kopalni (nowe przestrzenie wystawowe w adaptowanych obiektach). Część środków trafi też do partnera projektu, miasta Chorzów - pod kątem planowanego w tym mieście Muzeum Hutnictwa.
Dzięki zasadniczej części tego przedsięwzięcia (przetarg właśnie trwa) muzealnicy w opróżnionym już dziś gmachu przy ul. 3 Maja zyskają nową przestrzeń do pracy, m.in. bibliotekę naukową, część konferencyjną, magazyny otwarte i pracownie: konserwacji zbiorów czy digitalizacji. Jak zaznaczył Szewczyk, ta druga pracownia będzie ważną częścią innego, wartego 3,1 mln zł, przy wnioskowanej dotacji 2 mln zł przedsięwzięcia, zakładającego digitalizację i udostępnienie zasobów placówki.
Ten unijny projekt, właśnie oceniany, przygotowano w taki sposób, aby umożliwić również dokumentowanie likwidowanych zakładów górniczych i pozostawianego przez nie dziedzictwa przemysłowego. Zdigitalizowane maszyny i urządzenia mogłyby być prezentowane wraz z otoczeniem w internecie, a przez to – ocalone od zapomnienia.
Zajmować ma się tym Ośrodek Dokumentacji Górniczej, który – obok m.in. wystawy poświęconej węglowi i szeregu innych przedsięwzięć, także społecznych - znajdzie siedzibę w zrewitalizowanej (planowo do końca 2019 r.) wieży ciśnień przy ul. Zamoyskiego w Zabrzu. Na oszacowaną na 34,1 mln zł adaptację obiektu z 1909 r. Muzeum zdobyło właśnie ponad 23,6 mln zł dofinansowania w konkursie dot. rewitalizacji obszarów zdegradowanych w centralnej części woj. śląskiego. Kwotę tę, pochodzącą z Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Śląskiego (RPO) uzupełni jeszcze – do wartości ok. 26,5 mln zł – dotacja z budżetu państwa.
Muzeum oczekuje też jeszcze na 3 mln zł dotacji budżetowej na utrzymanie, zabezpieczenie i ratowanie zabytkowych części kopalni Guido i Luiza. Blisko 48,3 mln zł dofinansowania z Narodowego Funduszu Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska wspomaga z kolei warty 48,5 mln zł I etap projektu eliminacji zagrożeń i szkodliwych emisji wiążących się z wyrobiskiem XIX-wiecznej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
W toku prac nad udostępnianiem tych unikatowych podziemi dla turystów (w obrębie kompleksu Sztolnia Królowa Luiza) okazało się bowiem, że przylega do niego szereg niezabezpieczonych, nieudokumentowanych wcześniej pustek po tzw. płytkiej eksploatacji górniczej. Mogą one wpływać zarówno na eksploatację sztolni, jak i na miasto na powierzchni, potrzebne jest zatem ich zabezpieczenie.
Ponadto placówka przygotowała jeszcze jeden unijny projekt pod kątem zabezpieczenia końcowego odcinka Głębokiej Sztolni Fryderyk - jednego z kluczowych elementów tarnogórskich podziemi, wpisanych w ub. roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mając doświadczenie w udrażnianiu Sztolni Dziedzicznej została o to poproszona przez samorząd woj. śląskiego działający w imieniu Skarbu Państwa.
Chodzi o odkopanie kilkudziesięciometrowego odcinka wyrobiska w okolicach jego wylotu do rzeki Dramy i zbudowanie go od nowa – przy zachowaniu przepływu wody przez czynną od ponad 180 lat sztolnię. Projekt ten o wartości 3,5 mln zł i wnioskowanej dotacji 2,1 mln zł podlega właśnie ocenie w konkursie dot. dziedzictwa kulturowego pod kątem śląskiego RPO.
Muzeum Górnictwa Węglowego jest współprowadzone przez samorządy Zabrza i woj. śląskiego. Kopalnia Guido i kompleks Sztolnia Królowa Luiza to ważne obiekty Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego.(PAP)
autor: Mateusz Babak
edytor: Bożena Dymkowska
mtb/ dym/
