High-Tech "za żelazną kurtyną". Elektronika, komputery i systemy sterowania w PRL - będzie to pierwsza interdyscyplinarna konferencja o tej tematyce organizowana przez katowicki oddział IPN oraz Muzeum Historii Komputerów i Informatyki. Odbędzie się 23 i 24 września.
Pomysł zorganizowania tej konferencji, jak powiedział PAP Mirosław Sikora historyk z katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej wspiuje się w "dosyć popularny międzynarodowy nurt badawczy, który polega na badaniu społeczeństw przez pryzmat adaptacji techniki - sciences technology and society, czyli wpływu technologii na ich rozwój". "Istotą jest spojrzenie na PRL w trochę inny sposób niż dotychczas się to robiło; konferencja ma odsłonić inne oblicza państw socjalistycznych, komunistycznych" - powiedział Sikora.
Sikora dodał, że organizatorzy chcą z jednej strony pokazać, że w czasach PRL miały miejsce odkrycia technologiczne, z drugiej, że w konkurencji ze światem zachodnim, były one często skazane na porażkę z uwagi na uwarunkowania niewydolnej gospodarki planowej. "Informatyka, elektronika były jednymi z wiodących obszarów rywalizacji między dwoma systemami ekonomicznymi" - dodał.
Polski przemysł komputerowy oraz jego zaplecze badawczo-rozwojowe zdeterminowane były czynnikami o charakterze międzynarodowym, co będzie jednym z tematów tej konferencji. "Polska jako członek Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej zobligowana była, zwłaszcza od końca lat 60., do koordynowania przedsięwzięć wdrożeniowych w zakresie mikroelektroniki komputerowej z programem narzuconym przez władze RWPG, a de facto przez Moskwę" - powiedział Sikora.
"Realia +zimnej wojny+ powodowały, że Polska, podobnie jak pozostałe kraje bloku wschodniego, posiadała ściśle reglamentowany dostęp do technologii zachodnioeuropejskich, amerykańskich i japońskich. Listy urządzeń, komponentów i linii technologicznych, które nie mogły być eksportowane do krajów RWPG, sporządzane były w amerykańskim Departamencie Handlu i w usytuowanym w Paryżu Coordinating Committee for the Multilateral Export Controls. Restrykcje w zakresie mikroelektroniki, były w porównaniu do pozostałych branż przemysłu i nauki, szczególnie dotkliwe dla gospodarek socjalistycznych, a ich (lecz nie tylko ich) efektem było sięgające ok. 10-15 lat (...) opóźnienie RWPG w stosunku do krajów wysokorozwiniętych" - podkreślił Sikora.
Mirosław Sikora: Restrykcje w zakresie mikroelektroniki, były w porównaniu do pozostałych branż przemysłu i nauki, szczególnie dotkliwe dla gospodarek socjalistycznych, a ich (lecz nie tylko ich) efektem było sięgające ok. 10-15 lat (...) opóźnienie RWPG w stosunku do krajów wysokorozwiniętych.
Według historyka "pokłosiem embarga" było też częściowe przejście branży komputerowej do szarej strefy, zwłaszcza z początkiem lat 80. XX. "Część rozwiązań dla polskiego przemysłu komputerowego, nabywana była na czarnym rynku za pośrednictwem służby wywiadu PRL. Niektóre technologie trafiały do Polski w ramach wymiany informacji wywiadowczej pomiędzy PRL a ZSRR, NRD i z innymi krajami Układu Warszawskiego" - powiedział.
U schyłku lat osiemdziesiątych polski przemysł komputerowy - jak wskazuje Piotr Fuglewicz z Muzeum Historii Komputerów i Informatyki - tworzyły cztery zakłady, dające ponad dwie trzecie wartości całej produkcji. Przemysł koncentrował się w ośrodkach w Warszawie i okolicach, Górnym Śląsku i Wrocławiu (Fabryka Mierników i Komputerów Era z Warszawy, zabrzańskie Zakłady Urządzeń Komputerowych Mera-Elzab, Centrum Naukowo-Produkcyjne Systemów Sterowania Meraster z Katowic, wreszcie Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro z Wrocławia). "Obrazu dopełniały Zakłady Mechaniczno-Precyzyjne Mera-Błonie, potentat w zakresie urządzeń peryferyjnych" - dodał Fuglewicz.
Pionierem produkcji przemysłowej było Elwro z Wrocławia, gdzie w 1960 r. opracowano komputer ODRA 1001, a cztery lata później uruchomiono seryjną produkcję komputerów ODRA 1003.
"Z kolei po upływie dekady w warszawskiej Erze opracowano minikomputer szesnastobitowy MERA 400, wdrożony do produkcji w roku 1976. Trzy lata później w Katowicach, w CNPSS MERASTER uruchomiono produkcję mikrokomputera MERA-60 (...). Wreszcie już w początkach lat osiemdziesiątych w Merze Elzab uruchomiono produkcję mikrokomputerów RTDS 8, a potem przeznaczonego dla szkół MERITUM. Historię zamyka Optimus stworzony pod koniec lat osiemdziesiątych przez Romana Kluskę".
Organizatorzy konferencji - High-Tech "za żelazną kurtyną". Elektronika, komputery i systemy sterowania w PRL - chcą podjąć m.in. tematy związane z zapleczem badawczo-rozwojowym i przemysłym komputerowym PRL (systemy operacyjne, programy użytkowe, systemy sterowania, półprzewodniki, układy scalone, litografia elektronowa), cybernetyką i badaniami podstawowymi na potrzeby przemysłu mikroelektroniki i informatyki, edukacji społeczeństwa w zakresie systemów informatyki. Tematem będą też osiągnięcia polskich wynalazców i naukowców w kraju i zagranicą.
Wśród innych tematów są też m.in.: "Aparat bezpieczeństwa państwa wobec rewolucji informatycznej na świecie i implementacji nowych technologii w Polsce (m.in. wywiad naukowo-techniczny)", "Militarne i kontrwywiadowcze aplikacje technologii elektroniczno-informatycznych".
Spotkanie ma dotyczyć również rozprzestrzenianiu się elektroniki w sferze rozrywki i kultury (sprzęt audio-video, gry komputerowe, czasopiśmiennictwo o tematyce komputerowej, literatura science-fiction) oraz adaptacji elektroniki użytkowej w życiu codziennym.
Nad organizowaną przez katowicki oddział IPN oraz Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach konferencją patronat naukowy sprawuje Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. (PAP)
ktp/