20.02.2019
Źródło: Muzeum Warszawy
Muzeum Warszawy przedstawia nową publikację Plan dzielnic centralnych m.st. Warszawy z 1955 roku. Spotkanie premierowe publikacji odbędzie się 20 lutego o godzinie 18.00 na Rynku Starego Miasta 28–42 (wejście przez kamienicę nr 32). Spotkanie z autorami opracowania – dr. Andrzejem Skalimowskim, dr. Pawłem E. Weszpińskim oraz kartografem Witoldem Pietrusiewiczem – poprowadzi dr hab. Mikołaj Madurowicz.
Pierwsza powojenna mapa stolicy to niezwykły dokument swoich czasów, który opowiada o rozpoczętych inwestycjach, socrealistycznych marzeniach, cenzurze
i propagandzie. To również historia życia jej mieszkańców, a także ich prywatnej topografii miasta. Nowe wydawnictwo z serii Plany Warszawy właśnie trafiło do sprzedaży.
W 1955 roku liczba mieszkańców Warszawy przekroczyła milion. Zaledwie dziesięć lat od zakończenia wojny, w miejscu ruin i pogorzelisk, powstało wielkie miasto – stolica nowego, socjalistycznego państwa, zamieszkała prawie w połowie przez ludność napływową. Zakończono już odbudowę Starego Miasta, na gruzach getta stanął Muranów, gotowa była Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, a w centrum, jako wielki symbol nowych czasów bezpowrotnie przekreślający przedwojenny obraz stolicy, wznosił się gigantyczny Pałac Kultury i Nauki. Warszawa szykowała się na organizowany w mieście V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów – po raz pierwszy miała gościć ludzi z całego świata, wystąpić w roli normalnego, europejskiego miasta, zdolnego do organizacji wielkich międzynarodowych imprez.
W takich okolicznościach ukazał się Plan dzielnic centralnych m.st. Warszawy, przygotowany przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych w lipcu 1955 roku. Był pierwszym planem stolicy wydanym po pięcioletniej przerwie, stanowił więc szczególny dokument zmian, które dokonały się w międzyczasie – zarówno w tkance miejskiej, jak i w sposobie funkcjonowania państwa. Przechowywany w zbiorach kartograficznych Muzeum Warszawy, doczekał się właśnie publikacji i naukowego opracowania. Składają się na nie reprint planu z 1955 roku w oryginalnej obwolucie wraz ze spisem ulic, tenże plan z naniesioną siatką ulic i placów z 2018 roku, książka z tekstami Pawła E. Weszpińskiego i Andrzeja Skalimowskiego oraz zestawienie nazw ulic i placów uwzględnionych w wydaniu z 1955 roku, uzupełnione informacjami o ich aktualnych nazwach i przebiegu.
Plan dzielnic centralnych m.st. Warszawy to historyczne świadectwo polityki okresu zimnej wojny, cenzury i propagandy. Wydany po to, aby uczestnikom festiwalu umożliwić orientację i dostarczyć informacji o mieście, celowo niektóre informacje ukrywa, zaciera i przekłamuje. Zawarte w publikacji analizy odsłaniają zdumiewające szczegóły planu, który lokalizował dworce przy nieistniejących ulicach, ukazywał miasto bez lotniska i bez linii kolejowych, z rzeką zalewającą elektrociepłownię na Żeraniu,
z ulicami o nieprawdziwym przebiegu.
Publikacja ujawnia paradoksalność działań dysfunkcyjnej władzy totalitarnej, której życzenia i obsesje uniemożliwiają wypełnianie własnych celów. Pośrednio mówi też wiele o sytuacji mieszkańców Warszawy, którzy pozbawieni wiarygodnych danych tworzyli własne, prywatne topografie, uparcie przechowywali pamięć dawnych nazw, rozwijali umiejętność czytania między wierszami i nabywali chronicznej podejrzliwości do linii prostych.
Źródło: Muzeum Warszawy
