W Liceum Ogólnokształcącym im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku (Mazowieckie), najstarszej szkole w Polsce, uruchomiono ponownie obserwatorium astronomiczne. Było to możliwe dzięki wyposażaniu placówki w teleskop, ufundowany przez jednego z jej absolwentów.
„Małachowianka”, bo tak potocznie nazywana jest szkoła, od nazwiska jej obecnego patrona, istnieje nieprzerwanie w tym samym miejscu od 1180 r. Obserwatorium astronomiczne, którego pomysł utworzenia zrodził się tam na początku XIX w., działało do końca XX w.
Jak poinformowała PAP dyrektor „Małachowianki” Katarzyna Góralska, szkoła planuje obecnie powołanie astronomicznego koła naukowego oraz nawiązanie współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN.
„Ponowne uruchomienie obserwatorium astronomicznego było od dłuższego czasu naszym marzeniem, dążeniem. Mamy wielu uczniów bardzo uzdolnionych i zainteresowanych naukami ścisłymi i przyrodniczymi. Chcemy by przy obserwatorium działało astronomiczne koło naukowe, inspirujące młodzież, pozwalające na rozwijanie wiedzy i pasji. Planujemy jednocześnie podpisanie porozumienia o współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN” – powiedziała PAP dyrektor „Małachowianki”.
Zaznaczyła, że tamtejsze obserwatorium astronomiczne i koło naukowe będą otwarte także dla uczniów z innych szkół. „Chcemy popularyzować astronomię wśród mieszkańców Płocka” – dodała Góralska.
Dyrektor „Małachowianki” podkreśliła, że ponowne uruchomienie obserwatorium astronomicznego było tam możliwe dzięki ufundowaniu nowego teleskopu przez absolwenta szkoły Marka Chojnackiego - to syn Jakuba Chojnackiego (1922-2006), byłego honorowego prezesa Towarzystwa Wychowanków, Wychowawców i Przyjaciół Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, w latach 1968-2002 prezesa Towarzystwa Naukowego Płockiego.
Góralska wyjaśniła, że specyfikację techniczną nowego szkolnego teleskopu, który zastąpił tam uszkodzony, opracował dla „Małachowianki” płocczanin Piotr Kosek, autor publikowanego na YouTube popularno-naukowego programu „Astrofaza”. Jak zapowiedziała, uroczyste otwarcie obserwatorium astronomicznego w „Małachowiance”, połączone z wykładami i warsztatami dla uczniów i nauczycieli, odbędzie się 23 marca - wśród gości będzie m.in. dr Ryszard Gabryszewski z Centrum Badań Kosmicznych PAN.
Obecne Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku otrzymało tę nazwę w 1921 r. Szkoła w tym samym miejscu działa nieprzerwanie od 1180 r. Jest jedną z najstarszych w Europie. Powstała jako fundacja Dobiechny, wdowy po Wojsławie, opiekunie Bolesława III Krzywoustego, średniowiecznego władcy Polski, który pochowany jest w płockiej katedrze.
Zachowały się m.in. najstarsze budynki szkoły, fragmenty murów średniowiecznej kolegiaty św. Michała, przy której szkoła została ufundowana, XV-wieczna wieża i XVII-wieczny budynek ówczesnego Kolegium Jezuickiego.
W przeszłości wykładowcami szkoły byli m.in.: profesor retoryki św. Andrzej Bobola (ok. 1591-1657) i Wojciech Szweykowski (1773-1838) - pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego. W szkole uczyli się natomiast: nauczyciel dzieci Adama Mickiewicza - Hieronim Napoleon Bońkowski (1807-86); ogłoszony błogosławionym Honorat Koźmiński (1829-1916); prezydent II RP i profesor Politechniki Lwowskiej Ignacy Mościcki (1867-1946); uczestnik bitwy o Anglię, dowódca polskiego skrzydła i słynnego Dywizjonu 303 płk Jan Zumbach (1915-86), podróżnik Tony Halik (1921-98), a także pierwszy premier III RP Tadeusz Mazowiecki (1927-2013).
Opracowany przez uczniów „Małachowianki” projekt „Pyramid Hunters”, użycia mionów do prześwietlenia egipskich piramid wygrał globalny konkurs Beam Line For Schools 2016 CERN, działającego od 1954 r. pod Genewą (Szwajcaria) największego i najważniejszego na świecie ośrodka badawczego fizyki cząstek elementarnych.
Uczniowie najstarszej polskiej szkoły zostali laureatami konkursu CERN wraz z rówieśnikami z Colchester Royal Grammar School w Wlk. Brytanii. Oba zespoły, realizujące odrębne, autorskie projekty, dotyczące fizyki cząstek elementarnych, pokonały w naukowej rywalizacji 149 grup badawczych ze szkół średnich z całego świata.
Obserwatorium astronomiczne w obecnej „Małachowiance” powstało z początkiem XIX w. Szkoła była wówczas Akademickim Gimnazjum. Obserwatorium utworzył tam Fryderyk Roze, rektor placówki od 1810 r. W tym celu zorganizowano zbiórkę publiczną.
Dopiero jednak w 1980 r. z okazji jubileuszu 800-lecia „Małachowianki” na szczycie XV-wiecznej wieży, w najstarszej części szkoły, została zamontowana rozsuwana kopuła obserwatorium. W jej projekt i wykonanie zaangażowali się pracownicy płockich przedsiębiorstw: Mostostalu, ówczesnych Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych – obecnie PKN Orlen oraz ówczesnej Fabryki Maszyn Żniwnych – obecnie CNH. Obserwatorium działało do końca lat 90. XX w.(PAP)
Michał Budkiewicz
mb/ rosa/
