Utworzenie Funduszu Polskiej Nauki, czyli nowego mechanizmu finansowania badań naukowych i prac rozwojowych, przewiduje rządowy projekt ustawy, której dalsze procedowanie zarekomendowały we wtorek sejmowe komisje finansów publicznych oraz edukacji, nauki i młodzieży.
Podczas pierwszego czytania projektu ustawy o wspieraniu działalności naukowej z Funduszu Polskiej Nauki Komisja Finansów Publicznych oraz Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży na wspólnym posiedzeniu rekomendowały uchwalenie ustawy bez poprawek, ale ze zmianami legislacyjnymi, do których wprowadzenia upoważniono Biuro Legislacyjne Sejmu.
Przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) projekt przewiduje, że Fundusz ma powstać w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) i zostanie dofinansowany kwotą 500 mln zł, poprzez obniżenie funduszu statutowego BGK. Z Funduszu finansowana ma być nowatorska formuła współpracy naukowej: wirtualny instytut badawczy (WIB).
WIB będzie stanowił formę organizacji pracy wyselekcjonowanych, konkurencyjnych na poziomie międzynarodowym zespołów badawczych, prowadzących działalność naukową o wysokim potencjale zastosowań społeczno-gospodarczych, której wyniki mają zostać skomercjalizowane. Pracami pokieruje lider o uznanym dorobku naukowym. WIB nie będzie posiadał osobowości prawnej, nie będzie również pracodawcą dla naukowców wchodzących w skład tworzących go zespołów badawczych.
Środki z Funduszu Nauki Polskiej mają zostać przeznaczone bezpośrednio na konkursy dla zespołów naukowych tworzonych przez uczonych z różnych ośrodków badawczych. Taka formuła ma pomóc w finansowaniu badań zorientowanych na komercjalizację, ważnych dla realizacji strategii rozwoju państwa.
Zgodnie z zapisami projektu środki Funduszu będą pochodzić m.in. z dotacji celowych z budżetu państwa; środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi; środków z kredytów lub pożyczek zaciągniętych na rzecz Funduszu przez Bank Gospodarstwa Krajowego; wpływów z obligacji emitowanych na rzecz Funduszu przez Bank Gospodarstwa Krajowego; pożyczek z budżetu państwa; darowizn i zapisów; wpływów z komercjalizacji wyników pracy zespołów badawczych.
Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, proponowane regulacje wpisują się w realizację Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) przyjętą przez Radę Ministrów 14 lutego 2017 r. Projektodawcy zwracają uwagę, że jednymi z flagowych projektów wymienionych w Strategii jest Centrum Rozwoju Biotechnologii oraz Polskie wyroby medyczne, zaś jedną z branż, w których Polska ma znaczący potencjał rozwojowy jest branża zaawansowanych produktów biotechnologicznych i biomedycznych. Dlatego, jak uzasadniono, "środki tworzonego Funduszu w pierwszej kolejności zostaną przeznaczone na obszar szeroko rozumianej biotechnologii, ze szczególnym uwzględnieniem biotechnologii medycznej. Obszar ten ma bowiem bardzo duży potencjał komercyjny".
Wedle projektu plan finansowy Funduszu będzie stanowił wyodrębnioną część planu finansowego BGK. Fundusz będzie funkcjonował na zasadach funduszu przepływowego, podobnie jak inne fundusze znajdujące się w zarządzie BGK (w tym Krajowy Fundusz Drogowy czy Fundusz Kolejowy).
Podczas dyskusji nad projektem ustawy posłowie opozycji przekonywali, że inicjatywa utworzenia Funduszu Polskiej Nauki to "mnożenie bytów". Zwracali uwagę, że istnieją już państwowe instytucje zajmujące się finansowaniem nauki, np. Narodowe Centrum Nauki oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Obecny na posiedzeniu komisji wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Piotr Dardziński wyjaśnił, że żadna z tych instytucji nie ma możliwości utworzenia tak elastycznej ścieżki finansowania badań naukowych, jaką jest WIB.
Uwagi do projektu zgłaszali również podczas dyskusji przedstawiciele BGK. Zwrócili uwagę m.in. na to, że obniżenie kapitału banku naraża BGK na ryzyko zakwalifikowania do sektora publicznego.
W czasie powiedzenia komisji zgłoszone zostały dwa wnioski formalne. Paulina Hennig-Kloska (Nowoczesna) wnosiła o przerwanie posiedzenia komisji ze względu na nieobecność na posiedzeniu przedstawiciela Ministerstwa Finansów. Z kolei Krystyna Skowrońska (PO-KO) wnioskowała, aby do rozpatrzenia projektu ustawy utworzyć komisję nadzwyczajną złożoną z przedstawicieli Komisji Finansów Publicznych i Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży. Obydwa wnioski zostały odrzucone. (PAP)
autorka: Katarzyna Florencka
kflo/ agt/
