Wypowiedzi polityków, fragmenty piosenek, reklam, powiedzenia sławnych ludzi, przysłowia i cytaty z książek weszły do drugiego tomu słownika popularnych cytatów "Skrzydlate słowa" Henryka Markiewicza, który właśnie trafia do polskich księgarń.
Pierwszy tom słownika najpopularniejszych cytatów "Skrzydlate słowa" Henryka Markiewicza (przygotowany we współpracy z prof. Andrzejem Romanowskim), ukazał się w 1990 r. Zawierał cytaty literackie, sentencje filozoficzne, fragmenty tekstów publicystycznych i propagandowych. Drugie wydanie "Skrzydlatych słów" z 1998 roku zostało wzbogacone o eponimy, czyli nazwy własne z Biblii, mitów, tradycji, historii i literatury, często używane w charakterze rzeczowników pospolitych. Do trzeciej edycji pierwszego tomu "Skrzydlatych słów" z 2005 dołączono powiedzenia polityków i gwiazd kultury masowej, refreny piosenek i hasła reklamowe. Trzecie wydanie liczyło ponad 16 tys. haseł.
Tom drugi "Skrzydlatych słów", który trafia do księgarń 22 listopada, mieści 5 tysięcy haseł, pochodzących z okresu od starożytności po współczesność: przysłów, sentencji, obiegowych powiedzonek, które weszły do kanonu kultury polskiej i światowej oraz codziennego języka.
Tom drugi "Skrzydlatych słów", który trafia do księgarń 22 listopada, mieści 5 tysięcy haseł, pochodzących z okresu od starożytności po współczesność: przysłów, sentencji, obiegowych powiedzonek, które weszły do kanonu kultury polskiej i światowej oraz codziennego języka. Są to hasła, które dopiero teraz udało się przypisać konkretnemu autorowi oraz zupełnie nowe – powstałe w ciągu kilku ostatnich lat.
"Pół wieku temu, gdy zaczynałem zbierać skrzydlate słowa, liczba znanych cytatów (…) była znacznie mniejsza. Wciąż nowe cytaty wyrastają z nowych książek i wypowiedzi uczonych, publicystów i polityków, i trzeba te cytaty uwzględnić. Toteż zbieranie skrzydlatych słów to praca nigdy się nie kończąca" - pisał Henryk Markiewicz w książce "Mój życiorys polonistyczny z historią w tle".
Jak wielokrotnie przy różnych okazjach wyjaśniał prof. Markiewicz, "skrzydlate słowo" różni się od cytatu. "Cytat to przytoczenie fragmentu wcześniejszego tekstu w tekście późniejszym. Skrzydlate słowo jest takim wyrażeniem, czy nawet pojedynczym wyrazem, które przytaczano wielokrotnie i które się upowszechniło" - tłumaczył.
Wyrażenie "skrzydlate słowa" pojawiło się w "Iliadzie" i "Odysei" Homera - opisywało szybkość, z jaką słowa przemieszczają się z ust jednego rozmówcy do uszu drugiego. Rangę określenia naukowego nadał mu w XIX w. niemiecki filolog Georg Buechmann, wydając zbiór sławnych powiedzeń literackich i historycznych pod takim właśnie tytułem. W Polsce określenia tego używano sporadycznie aż do roku 1958, gdy Henryk Markiewicz ogłosił w "Przekroju" cykl "Kto to powiedział, czyli skrzydlate słowa literatury polskiej".
W drugim tomie słownika znalazło się wiele fraz współczesnych polityków jak "Yes, we can" Barracka Obamy, "A sio!" Waldemara Pawlaka (skierowane do dziennikarzy w Sejmie w 1997 roku), "Ścierwojady" (tak powiedział Ludwik Dorn o fotoreporterach w Sejmie w 2007 roku). Markiewicz do "Skrzydlatych słów" zaliczył też wypowiedź Jarosława Kaczyńskiego z sejmowego przemówienia w sierpniu 2006 roku "I żadne płacze i krzyki nas nie przekonają, że białe jest białe, a czarne jest czarne", a także okrzyk jego brata Lecha Kaczyńskiego "Spieprzaj dziadu" skierowany do natręta indagującego go przed wyborami samorządowymi w Warszawie w listopadzie 2002. Za "skrzydlate słowo" autor słownika uznał też wyznanie Renaty Beger z wywiadu dla "Super Expresu" z maja 2005: "Lubię seks jak koń owies".
"Skrzydlate słowa" to także wypowiedzi dziennikarzy jak w przypadku stwierdzenia Adama Michnika z wywiadu dla "Gazety Wyborczej" w 2001 roku o tym, że "Generał Kiszczak jest człowiekiem honoru" czy tytułu książki i programu Tomasza Lisa "Co z tą Polską?". Ważnym źródłem skrzydlatych słów okazują się reklamy. Markiewicz uznał, że na miano "skrzydlatych słów" zasługują: "A świstak siedzi i zawija je w te sreberka" z reklamy telewizyjnej czekolady „Milka” czy też reklamy wymyślone przez Jan Przyborę: "Mariola ma oczy piwne. Mariola o kocim spojrzeniu" (dla Okocimia) i "No to frugo!" (dla napoju Frugo).
Niekiedy "skrzydlate słowa" to krótkie dialogi jak w przypadku rozmowy Ignacego Paderewskiego z francuskim premierem Georgesem Clemenceau, który w 1919 roku powiedział: „Jestem zdumiony, że pan nie pije, bo u nas się mówi +pijany jak Polak+", na co doczekał się odpowiedzi: "U nas w Polsce się mówi: +grzeczny jak Francuz+, z czego wynika, że obaj się mylimy".
W tomie znalazły się jednak także cytaty starsze, dopiero teraz włączone do "Skrzydlatych słów" jak np. "Pijany jak Polak" (wyrażenie powstałe w okresie wojen napoleońskich; początkowo o zabarwieniu neutralnym, a nawet pozytywnym, oznaczające kogoś, kto mimo spożycia alkoholu zachowuje sprawność fizyczną, trzeźwe myślenie i niezwykłą odwagę - podkreśla autor słownika), określenie "Krakówek" (z felietonu Michała Bałuckiego opublikowanego w piśmie "Kraj" w 1860 roku) czy "Stany Zjednoczone Europy" (tej frazy użył Victor Hugo w przemówieniu na Międzynarodowym Kongresie Pokojowym w Paryżu w 1849 roku).
W drugim tomie "Skrzydlatych słów" znalazły się też m.in. zdania: "Męczeństwo nie zastępuje pracy" Stanisława Brzozowskiego (z "Legendy Młodej Polski"), "Pierwszym rezultatem niewiary w Boga jest wiara we wszystko" (Gilbert Chesterton 1874-1936), "Dwa półdupki tworzą jedną dupę, ale dwa półgłówki nie tworzą jednej głowy" Franciszka Fiedlera, polskiego publicysty i działacza komunistycznego, żyjącego w latach 1880-1956.
Markiewicz zaliczył do "skrzydlatych słów" także definicję nicości sformułowaną przez Leona Korkosza, górala z Łopusznej: "Nic to jest pół litra na dwóch" (spopularyzowane przez Józefa Tischnera), określenie "Jakby granat rzucić w szambo" Henryka Kuronia (spopularyzowane przez jego syna - Jacka) a także zdanie "Ja za takie oswobodzenie dziękuję i proszę, żeby to był ostatni raz", którymi to słowami podsumował okupację sowiecką zimą 1939 roku Mendel Srul, mleczarz z Łucka.
Wiele "skrzydlatych słów" to słowa piosenek jak "I hate myself and I want to die" Kurta Cobaina czy "Baśka miała fajny biust" Roberta Gawlińskiego, a także fragmenty dialogów filmowych np. "Bo to zła kobieta była" z "Psów" Władysława Pasikowskiego albo "Kasa, Misiu, kasa" z "Piłkarskiego pokera" Janusza Zaorskiego.
Niekiedy "skrzydlate słowa" to krótkie dialogi jak w przypadku rozmowy Ignacego Paderewskiego z francuskim premierem Georgesem Clemenceau, który w 1919 roku powiedział: „Jestem zdumiony, że pan nie pije, bo u nas się mówi +pijany jak Polak+", na co doczekał się odpowiedzi: "U nas w Polsce się mówi: +grzeczny jak Francuz+, z czego wynika, że obaj się mylimy".
Książkę "Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych" tom 2 opublikowało "Wydawnictwo Literackie". (PAP)
aszw/ ls/
