Osiemnastowieczny „Opis miasta Szczecina” L.W. Brueggemanna został po raz pierwszy przetłumaczony na język polski. To tekst, który działa na wyobraźnię - powiedziała PAP autorka przekładu prof. Agnieszka Gut.
Opis miasta był częścią większej całości, monumentalnej pracy poświęconej Pomorzu. Jego autor, Ludwig Wilhelm Brueggemann, przybył do Szczecina w 1773 r., aby objąć funkcję pastora w kościele zamkowym św. Ottona i radcy Pomorskiego Konsystorza Ewangelickiego (organu administracji kościelnej).
"Potrzebując pomocy do administrowania prowincją kościelną, którą było również Pomorze, postanowił stworzyć spis miejscowości zawierający informacje o tym, do jakiego należały powiatu i parafii, a także o stanie kościołów, szkół, szpitali i innych fundacji dobroczynnych, które się w nich znajdowały" – powiedziała w rozmowie z PAP autorka przekładu, dr hab. Agnieszka Gut, prof. Uniwersytetu Szczecińskiego. Dodała, że Brueggemann zawarł w trzytomowym dziele nie tylko informacje statystyczne – co było jego pierwotnym zamysłem – ale też opisy historyczne czy stan społeczno-gospodarczy poszczególnych miejscowości i wsi.
Wydany w 1778 r. "Opis miasta Szczecina" ("Beschreibung der Stadt Stettin") jest spośród nich najbardziej rozbudowany. "Został wydany wcześniej jako oddzielna część, książka +promocyjna+ dla pierwszego tomu. Była to typowa praktyka w tym okresie. Przed wydaniem wielkiego dzieła, reklamowano je, aby pozyskać subskrybentów, którzy zapłaciliby za jego publikację" – wyjaśniła prof. Gut. Podkreśliła, że choć nie jest to literacki tekst i należy go zaliczyć do nurtu tzw. "pruskiej literatury urzędniczej", to pozwala poznać dawny Szczecin.
"Ten tekst działa na wyobraźnię. Kiedy się go czyta, idzie się po Szczecinie, którego już nie ma, po mieście zawierającym się w ramach twierdzy pruskiej, z którego pozostały nam zaledwie fragmenty" – powiedziała autorka przekładu. Zaznaczyła, że tekst, który doskonale znany jest badaczom Pomorza, był dotychczas trudno dostępny dla szerszej publiczności, nie tylko za sprawą języka, ale też specyficznego kroju czcionki wydania – fraktury – której używano w XVIII w. na obszarach niemieckojęzycznych oraz leksyki, która w części nie jest już dziś używana.
Opis Szczecina zawiera m.in. omówienie geograficznego położenia miasta, jego układu przestrzennego, najważniejszych budowli, zarówno świeckich, jak i kościelnych, a także instytucji dobroczynnych czy szkół. Brueggemann opisał też gospodarczą działalność szczecińskich mieszczan i najważniejsze – zdaniem autora – wydarzenia związane z dziejami miasta.
Ludwig Wilhelm Brueggemann urodził się w Dobrzanach (Jakobshagen) na Pomorzu. Studia teologiczne ukończył we Frankfurcie nad Odrą, a w 1765 r. został kapelanem wojskowym i garnizonowym w Berlinie. Przebywał na dworze królewskim, był nauczycielem języka angielskiego księżniczki Anny Amalii, siostry króla Fryderyka II. Założył pierwsze w Prusach Towarzystwo Czytelnicze Literatury Angielskiej. Napisane po przybyciu do Szczecina wielkie topograficzno-statystyczne dzieło, "Szczegółowy opis aktualnego stanu Królewskiego Pruskiego Księstwa Pomorza Przedniego i Tylnego" ("Ausfuehrliche Beschreibung des gegenwartigen Zustandes des Koenigl. Preussischen Herzogthums Vor- und Hinter-Pommern"), wydane zostało w latach 1779-1784. Brueggemann interesował się też literaturą anglojęzyczną i klasyczną. Stworzył m.in. liczącą ponad 800 stron retrospektywną bibliografię angielskich wydań i przekładów pisarzy greckich i łacińskich. Zmarł w 1817 r.(PAP)
autorka: Elżbieta Bielecka
emb/ itm/
