Przewodnik po Lublinie, inspirowany poematem Józefa Czechowicza, wydał Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN. Książka zawiera historię opisanych przez poetę fragmentów miasta, archiwalne fotografie, dawne i współczesne mapy, grafiki.
W „Poemacie o mieście Lublinie” z 1934 r. Józef Czechowicz opisał duże fragmenty Lublina, m.in. Stare Miasto, kaplicę Świętej Trójcy na Zamku, zabytkowy cmentarz przy ul. Lipowej, żydowskie przedmieście Wieniawę, ulicę Szeroką, dzielnice Kalinowszczyzna i Czwartek. Poeta pokazuje Lublin oczami Wędrowca, który przemierza miasto w lipcową noc przy pełni księżyca.
Autor przewodnika, Tomasz Pietrasiewicz, przytacza tekst poematu, przedstawia historię opisanych w nim miejsc, ważne wydarzenia i ludzi z nimi związanych. „Oczywiście Lublina, po którym wędrował Czechowicz, już nie ma. Zniknęły zupełnie Wieniawa i dzielnica żydowska rozłożona wokół Zamku. Zmieniła się dolina Czechówki. Ale jednocześnie jest to wciąż ten sam Lublin” – pisze Pietrasiewicz we wstępie do przewodnika.
Pietrasiewicz, dyrektor lubelskiego Ośrodka Brama Grodzka Teatr NN, zajmującego się dokumentowaniem i popularyzacją historii Lublina, zachęca czytelników do zwiedzania miasta trasą zaproponowaną przez poetę. Pisze, że poemat Czechowicza to „szamański seans”, podczas którego odbywa on duchową podróż do rodzinnego miasta.
„Przemierzając trasę Poematu – powtarzając symboliczny gest Czechowicza – stajemy się uczestnikami poetyckiego misterium, świadkami duchowej podróży poety w czasie i przestrzeni do miejsc, które były mu szczególnie bliskie” – pisze Pietrasiewicz.
Przewodnik otwiera opis doliny przepływającej przez Lublin rzeki Czechówki i biednego żydowskiego przedmieścia, Wieniawy. Stąd wywodził się znany ród skrzypków, Wieniawskich. Zamieszczono przedwojenny plan tej dzielnicy i mapę osiedli, które wzniesiono tu po wojnie. Zaznaczono na nim trasę Wędrowca z poematu Czechowicza.
Wieniawa pokazana jest na kilkunastu przedwojennych fotografiach i rysunkach, przedstawiających małe, biedne domki, murowaną synagogę, nagrobki z nieistniejącego cmentarza, krajobraz ze stawem, który niegdyś rozciągał się nad Czechówką. Autor przytacza historię chasydzkiego cadyka Jakuba Horowica, zwanego Widzącym z Lublina, który początkowo tu mieszkał, po przyjeździe z Łańcuta. Opisuje zagładę Wieniawy zniszczonej przez Niemców czasie II wojny światowej, po wymordowaniu mieszkańców.
Kolejno przewodnik pokazuje w ten sposób dalsze fragmenty miasta, cytując Czechowicza. Zawiera wiele archiwalnych fotografii, często publikowanych po raz pierwszy. Przywołuje legendy lubelskie, w tym mało znane m.in. o zasypaniu tatarskich wojowników w lochach pod miastem, o duchu w zegarze na Bramie Krakowskiej, o skrzyni złota od tajemniczego darczyńcy, za które zbudowano w XV w. kościół św. Pawła, o zapadniętym klasztorze na Kalinowszczyźnie. Dużo uwagi autor przewodnika poświęcił życiu literackiemu w Lublinie w okresie międzywojennym.
Od 2003 r. Teatr NN, organizuje corocznie w lipcu, w pierwszą noc pełni księżyca, spacery trasą poematu Czechowicza. Na stronach internetowych ośrodka dostępny jest wirtualny spacer po przedwojennym Lublinie, w którym przewodnikiem jest animowana postać poety.
Józef Czechowicz urodził się w 1903 r. w Lublinie, tu też zginął 9 września 1939 r. w czasie bombardowania miasta przez Niemców. „Poemat o mieście Lublinie” napisał jako słuchowisko radiowe, łącząc opublikowane wcześniej wiersze poetycką prozą. Jest on wyrazem tęsknoty poety za rodzinnym miastem, które opuścił w 1933 r., kiedy to wyjechał do Warszawy.
Czechowicz zaliczany jest do najwybitniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego. W jego poezji sielankowe opisy wsi i prowincji w miarę zbliżania się wojny ustępowały elementom katastrofizmu. Najsłynniejsze tomiki poetyckie Czechowicza to „Kamień” (1927), „Ballada z tamtej strony” (1932), „Nic więcej” (1936), „Nuta człowiecza” (1939). (PAP)
autor: Zbigniew Kopeć
kop/ pat/
