60 budynków, założeń, detali architektonicznych, pomników i rzeźb z terenu warszawskiej Pragi znalazło się w publikacji „PRA. Ilustrowany atlas architektury Pragi”. Powstała w ten sposób jedyna w swoim rodzaju opowieść o historii i rozwoju dzielnicy.
Publikacja to część „Atlasu architektury Warszawy”, który jest przygotowywany przez Fundację Centrum Architektury dla kolejnych dzielnic lub obszarów miasta. Z atlasami w ręku możemy już zwiedzić Saską Kępę, Mokotów, Ochotę, Żoliborz i Powiśle. W przygotowaniu jest Śródmieście, Muranów i Grochów.
„W tym albumie przedstawiamy wspólnie z architektem Maciejem Czeredysem 60 ciekawych, wartościowych praskich budowli. Cennych i bardzo ciekawych obiektów jest znacznie więcej. Ograniczeni tym, że ma ich być dokładnie 60 staraliśmy się pokazać z jednej strony obiekty najbardziej rozpoznawalne, a z drugiej dobrać je tak, by opowiedzieć o tym jakie wydarzenia historyczne i uwarunkowania miały wpływ na dzisiejszy obraz dzielnicy. Nie zawsze to przykłady najlepszej architektury, czasami są po prostu ciekawe i opowiadają o historii całego miasta” – powiedziała współautorka publikacji Ewa Ziajkowska.
Do albumu wybrane zostały obiekty z różnych okresów. „Podczas tej selekcji zdaliśmy sobie sprawę jak różnorodna i bardzo +śródmiejska+ jest zabudowa Pragi. Znaleźć tu można klasycystyczne Rogatki Grochowskie i Komorę Wodną, jeszcze starszą Kaplicę Loretańską będącą pozostałością po wielkim klasztorze Bernardynów, który stał w tym miejscu od XVII w. do czasów napoleońskich czy powojenny już, modernistyczny Dworzec Stadion projektu Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Praska strona, w przeciwieństwie do strony śródmiejskiej, nie została przekształcona i uporządkowana w czasie powojennej odbudowy” - opowiadała.
„Mówi się, że +bieda jest dobrym konserwatorem+. W praskich kamienicach czynszowych z XIX w. zachowały się dość dobrze oryginalne wnętrza. Klatki schodowe, ale też mieszkania. Wśród opisywanych budynków znalazła się m.in. kamienica przy ul. Wileńskiej 13 z lat 80. XIX w., gdzie zachowały się białe marmurowe schody, bogato rzeźbiona stolarka drzwiowa, a we wnętrzach mieszkań od frontu nawet dekoracyjne posadzki i piece. Dziś tego nie widać, ale ul. Wileńska w okresie zaborów znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie prestiżowego Dworca Petersburskiego łączącego Warszawę, ale też całą Europę z Petersburgiem. To właśnie wtedy kiedy działało to połączenie, czyli od lat 60. XIX w. do wybuchu I wojny warszawska Praga rozwinęła się najbardziej” – wyjaśniła Ziajkowska.
Do innych ciekawych przykładów architektury dzielnicy zaprezentowanych w publikacji należą fabryki. „Jest w sumie 27 fabryk z genealogią XIX-wieczną, my w Atlasie uwzględniliśmy Konesera, dawną Fabrykę Juty na ul. Mińskiej i małą piekarnię na ul. Stolarskiej. Zwłaszcza ostatni z obiektów jest ciekawy, bo - choć dziś już nieczynny - od uruchomienia na początku wieku do 2010 r. działał nieprzerwanie. Co w przypadku piekarni oznacza, że nieprzerwanie przez prawie 100 lat w piecach palił się ogień. Do dziś w środku zachował się cały oryginalny sprzęt m.in. właśnie te piece. Wszystkie te budynki fabryczne są świadectwem tego, że Praga była kiedyś dzielnicą robotniczą” – relacjonowała.
Wygląd dzielnicy został ukształtowany w II połowie XIX i na początku XX w., do wybuchu I wojny. „To najlepsze lata rozwoju Pragi. W dwudziestoleciu międzywojennym niezabudowane wtedy powojskowe tereny, gdzie dziś stoi osiedle Praga II i olbrzymi obszar po ostatniej stacji jednej z najstarszych w Polsce linii kolejowych łączącej Warszawę z Petersburgiem, której pozostałością jest stacja Warszawa Wileńska, z dużym rozmachem planowano przekształcić pod reprezentacyjną zabudowę rządową. Śladem tego jest obecny gmach Dyrekcji Kolei Państwowych na ul. Targowej” – powiedziała Ziajkowska.
W publikacji uwzględniono również interesujące pomniki i rzeźby. „Z ciekawostek pokazujemy wejście do kanałów Lindleya, na co dzień niezauważalne dla przechodnia, na rogu ul. Jagiellońskiej i Kłopotowskiego. Po podniesieniu znajdującej się w chodniku płyty nadal możemy zobaczyć małe żeliwne schodki prowadzące do kanałów. Piszemy także o rzeźbach stojących w Parku Praskim jak wielka żyrafa z lat 70., w której mieszkają wróble” - wymieniała.
Wśród ciekawych architektonicznych detali - w jej ocenie - warto również zwrócić uwagę na płaskorzeźby rzeźbiarza Zygmunta Otto przedstawiające m.in. smoczycę, okręt i lwa, dekorujące wejścia na klatki schodowe w budynku przy Targowej 70, zbudowanym dla pracowników dyrekcji kolei w latach 20. „Na Pradze można też obejrzeć bardzo ciekawy detal współczesny, jak na przykład syrenka Dawida Ryskiego czy minimalistyczna panorama Warszawy autorstwa Edgara Bąka w hallu budynku przy ul. Sprzecznej” – zaznaczyła Ziajkowska.
„Chcieliśmy stworzyć atlas, rodzaj wygodnego i dosyć prostego przewodnika do poznawania Pragi. Pragnęliśmy opowiedzieć także w ten sposób o historii dzielnicy, dlatego zamieściliśmy rozbudowany wstęp, w którym staraliśmy się uporządkować całą naszą wiedzę, pokazać genezę obecnego wyglądu Pragi. 60 hasłom opowiadającym nie tylko o historii budynków, ale także o całym kontekście towarzyszą piękne grafiki” – dodała współautorka publikacji. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ pat/
