Jedna z prezentowanych rzeźb: Janina Broniewska "Portret Walerii Gnatowskiej", 1922, marmur, Muzeum Narodowe w Warszawie. Fot. krolikarnia.mnw.art.pl
Twórczość polskich artystek, które na początku XX wieku wyjechały z Polski do Francji i studiowały w paryskiej pracowni słynnego rzeźbiarza Antoine’a Bourdelle’a, jest tematem wystawy w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w warszawskiej Królikarni. Wystawę można oglądać od 9 maja.
„»Kierunek Paryż« to dobry kierunek. W pracowni Bourdelle’a kształciło się wiele polskich rzeźbiarek. Obecna wystawa prezentująca ich twórczość rozpoczyna nowy, koncentrujący się na badaniu rzeźby, etap pracy Oddziału Muzeum Narodowego w Muzeum Rzeźby w Królikarni” – powiedziała podczas środowej konferencji Agnieszka Lajus, dyrektorka MNW.
„»Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdelle’a« to druga w MNW wystawa z cyklu – po ekspozycji »Bez gorsetu. Camille Claudel i polskie rzeźbiarki XIX wieku« – przygotowana w ramach projektu badawczego, prowadzonego we współpracy z Musée Rodin w Paryżu, Musée Camille Claudel w Nogent-sur-Seine i Musée Antoine Bourdelle w Paryżu” – zaznaczyła dyr. Lajus.
„Ekspozycja poświęcona jest generacji cudownych, silnych, mających marzenia kobiet, które wiedziały, czego chcą, które chciały uczyć się w Paryżu, w tamtejszych akademiach, bo tam kobiety mogły studiować. A nie było to w tamtych czasach oczywiste. Uważano bowiem, że rzeźbienie - zajęcie wymagające siły, często związane z ciężką pracą w kurzu, brudzie - nie jest właściwe dla kobiet” – zauważyła Ewa Ziembińska, kuratorka wystawy. „Paryż okazał się naturalnym kierunkiem. A w Paryżu ważnym miejscem dla artystek z Polski była pracownia Antoine’a Bourdelle’a w przepięknym miejscu na Montparnasse” - dodała.
W Warszawie od 1904 roku kobiety mogły studiować w Szkole Sztuk Pięknych, zaś w Krakowie dopiero od 1920. Wcześniej ich nauka była możliwa tylko w prywatnych szkołach oraz w pracowniach artystów. Fakt ten w dużej mierze przyczynił się do poszukiwania sposobów kształcenia zagranicą. Paryż od końca XIX wieku pełnił rolę artystycznej stolicy świata. Osobowością rzeźbiarską, która przyciągała wiele polskich artystek, był Antoine Bourdelle, profesor Académie de la Grande Chaumiere.To u niego uczyło się wiele wybitnych polskich artystek, które swoją twórczością i sukcesami, także na arenie międzynarodowej, wpisały się na stałe w historię sztuki. Były to m.in. Jadwiga Bohdanowicz, Janina Broniewska, Luna Drexler, Helena Głogowska, Maria Szczytt-Lednicka, Kazimiera Pajzderska-Małaczyńska, Olga Niewska, Mika Mickun, Zofia Trzcińska-Kamińska.
Na wystawie, na której znalazło się ponad 200 dzieł: rzeźb, medali, obrazów, tkanin, fotografii, pokazano związki artystek ze sztuką mistrza a także ich poszukiwania własnej drogi, indywidualnego stylu, różnorodności form, materiałów i tematów.
„Obierając »kierunek Paryż« polskie rzeźbiarki podjęły odważną decyzję o realizacji swoich marzeń. Wykazywały się niezależnością i ogromną samodzielnością. Po zakończeniu edukacji wiele z nich odnalazło własny język plastyczny i realizowało się twórczo przez większość życia. Zyskały uznanie krytyki, otrzymywały zlecenia na pomniki i rzeźby w przestrzeni publicznej” – zaznacza w komentarzu kuratorskim Ewa Ziembińska.
„Artystki te brały udział i zdobywały nagrody na międzynarodowych wystawach, m.in. Janina Broniewska za rzeźbę »Słowianka«, a Olga Niewska za »Pelikana«. Zofia Trzcińska-Kamińska za posąg Chrobrego została uhonorowana złotym medalem na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 roku. Maria Lednicka-Szczytt po wyjeździe do Włoch realizowała liczne zamówienia na rzeźby portretowe najważniejszych osobistości, wykonywała też dekoracje rzeźbiarskie na włoskich statkach transatlantyckich. Wzięła udział w Biennale Sztuki w Wenecji, wystawiała też m.in. w nowojorskim Brooklyn Museum i Rockefeller Center” - opisuje osiągnięcia rzeźbiarek kuratorka.
Antoine Bourdelle był dla Polaków ważną postacią jako orędownik dążeń Polski do niepodległości i twórca pomnika Adama Mickiewicza w Paryżu, nad którym pracował blisko 20 lat. Rzeźbiarz odwiedził Warszawę; zasiadał w jury konkursu na pomnik Fryderyka Chopina. Przez polskie władze został uhonorowany Orderem Odrodzenia Polski Polonia Restituta.
Bourdelle był cenionym rzeźbiarzem i pedagogiem, który starał się nie narzucać uczniom swojej wizji, ale inspirować. Na wystawie cytowane są jego opinie na temat rzeźby, sztuki, sytuacji artysty. „Jestem zawsze z wami, młodymi i z tymi, którzy szukają nowych dróg i nowych sposobów wypowiedzenia się w sztuce - szukajcie, próbujcie, oglądajcie, na pewno stworzycie formy nowe, doskonałe, wszak wy, Polacy jesteście narodem artystów” – pisał Bourdelle.
„Ta wystawa to dobry, modelowy przykład współpracy naukowej i artystycznej pomiędzy Polska i Francja, pomiędzy Musee Bourdelle i Muzeum Narodowym w Warszawie” – zaznaczył uczestniczący w konferencji attache kulturalny Nicolas Boisselier, zastępca dyrektora Instytutu Francuskiego w Warszawie.
Wystawa „Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdella” odbywa się pod patronatem Prezydenta m.st. Warszawy Rafała Trzaskowskiego. Ekspozycja dostępna będzie dla publiczności od 9 maja do 26 października 2025 r. (PAP)
Anna Bernat
aber/ aszw/
