Książka pt. „Bez uśmiechu – nic nie jest nigdy prawdziwe”, zawierająca m.in. korespondencję Stefana Themersona i Kazimierza Askanasa, zostanie zaprezentowana na jubileuszowym 10. Festiwalu Themersonów, który odbędzie się w Płocku (Mazowieckie) od 24 do 27 października.
Publikacja, która w okazjonalnym nakładzie 200 egzemplarzy, zostanie wydana przez Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki (POKiS), prezentować będzie też korespondencję Kazimierza Askanasa i Jasi Reichardt, siostrzenicy żony Stefana Themersona - Franciszki.
Stefan Themerson (1910-88) to awangardowego prozaik i twórca filmowy, autor teorii poezji semantycznej i poklatkowych filmów animowanych, który urodził się w Płocku, podobnie jak Kazimierz Askanas (1909-94), adwokat, regionalista, pomysłodawca „Notatek Płockich”, wydawanych przez Towarzystwo Naukowe Płockie. Żoną Stefana Themersona była urodzona w Warszawie Franciszka (1907-88) z domu Weinles - malarka, ilustratorka i wydawca.
Jak poinformowała PAP Iwona Markiewicz z POKiS, przygotowanie książki pt. „Bez uśmiechu – nic nie jest nigdy prawdziwe” było możliwe dzięki udostępnieniu korespondencji przez Jasię Reichardt, mieszkającą w Wlk. Brytanii krytyk sztuki i kurator wystaw, jednocześnie spadkobierczynię spuścizny po Themersonach.
„Bardzo zależało nam, aby tego typu wydawnictwo powstało specjalnie na jubileuszowy 10. Festiwal Themersonów. Książka będzie prezentowana przy wszystkich możliwych okazjach podczas tegorocznego festiwalu” – powiedziała PAP Markiewicz.
Wyjaśniła, że tytuł książki „Bez uśmiechu – nic nie jest nigdy prawdziwe” to cytat z jednego z listów Stefana Themersona do Kazimierza Askanasa. Przypomniała, że obaj urodzili się w Płocku. Jak dodała, publikowana w książce korespondencja to m.in. wspomnienia, dotyczące rodzinnego miasta – wydawnictwo zawiera faksymile listów i archiwalne fotografie.
„Listy, które publikujemy w książce, w przypadku Stefana Themersona i Kazimierza Askanasa, obejmują okres od lat 60 do lat 80. XX wieku. Późniejsza jest natomiast korespondencja Kazimierza Askanasa i Jasi Reichardt. W obu przypadkach to niezwykle interesująca dokumentacja, dotycząca zarówno wspomnień, jak i bieżących wydarzeń” – powiedziała Markiewicz.
Jak wspomniała, wśród prezentowanej w książce korespondencji znajduje się m.in. bardzo obszerny list Stefana Themersona do Kazimierza Askanasa, w którym opisuje on „płockie wątki swego życia”, zamieszczając przy tym wiele osobistych wspomnień, w tym dotyczących ojca; z kolei jednym z wątków korespondencji między Kazimierzem Askanasem a Jasią Reichardt, po śmierci Stefana Themersona, jest upamiętnienie artysty.
„Niezwykle urzekające, wzruszające są listy Kazimierza Askanasa do Stefana Themersona, w których opisuje on koledze z lat dziecięcych, jak ich rodzinne miasto – Płock, zmienia się, przeobraża” – podkreśliła Markiewicz.
W ramach jubileuszowego 10. Festiwalu Themersonów, który potrwa w Płocku od 24 do 27 października, zaplanowano m.in. spektakl w reżyserii Mariusza Pogonowskiego, aktora Teatru Dramatycznego, pt. „Był gdzieś haj taki kraj”, a także wystawy, w tym np. „Oda do radości wobec poezji semantycznej Stefana Themersona” oraz „Oblicza Franciszki Themerson”.
Odbędą się również warsztaty literackie „Być czasownikiem, czyli wolność według Stefana Themersona”, jak również dwudniowa konferencja „kryzys/katastrofa/apokalipsa?” w formule common room, nawiązującej do spotkań organizowanych przez Themersonów.
W programie festiwalu znalazły się też koncerty muzyczne zespołów: Kwiat Jabłoni, Nahorny Trio, Babu Król & Smutne Piosenki oraz Żywiołak.
Wydarzenia festiwalu współorganizują: Książnica Płocka, Mazowiecka Uczelnia Publiczna, Płocka Galeria Sztuki i Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Jagiełły, we współpracy z Młodzieżowym Domem Kultury, Teatrem Dramatycznym im. J. Szaniawskiego, Muzeum Mazowieckim i Stowarzyszeniem Teatr Per Se.
Stefan Themerson po ukończeniu gimnazjum w Płocku, studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie architekturę na Politechnice Warszawskiej. W 1927 r. zajął się eksperymentami z fotografią i filmem, które rozwijał w latach 30. XX wieku. Powstały wtedy m.in. filmy „Apteka”, „Europa” i „Przygoda człowieka poczciwego”.
W 1938 r. Themerson wraz z żoną Franciszką wyjechał do Francji, gdzie w 1940 r. wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1942 r., będąc już w Wlk. Brytanii, współpracował z Ministerstwem Informacji i Dokumentacji RP w Londynie. Powstał wtedy eksperymentalny film antywojenny „Calling Mr. Smith”.
W 1948 r. Themersonowie otworzyli w Londynie oficynę wydawniczą Gaberbochus Press, którą prowadzili do 1979 r. W latach 1957-59 organizowali tam otwarte spotkania w formule common room, czyli dyskusji i wymiany poglądów artystów oraz naukowców. Stefan jest autorem powieści, opowiadań i esejów. Do wielu jego utworów ilustracje tworzyła Franciszka, która była także autorką scenografii i kostiumów do sztuk teatralnych.
Od stycznia 2019 r. Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki nosi imię Franciszki i Stefana Themersonów.(PAP)
mb/ pat/
