Jan Krzysztof Kelus, Tomasz Burek, Piotr Gliński, Michał Kulenty i Edward Dwurnik. Warszawa, 07.03.2016. Fot. PAP/M.Obara
Krytyk literacki Tomasz Burek, malarz Edward Dwurnik, poeta Jan Krzysztof Kelus i kompozytor Michał Kulenty odebrali w poniedziałek w Warszawie z rąk ministra kultury Piotra Glińskiego Złote Medale Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński mówił o odznaczonych, że "każdy z nich jest spełnionym twórcą". "Wszyscy mają za sobą wielki dorobek z bardzo różnych dziedzin o bardzo różnym charakterze. Laureaci wybierani są kolektywnie - rozmawiamy z ministrami i typujemy osoby do tych nagród - ale faktem jest, że z każdą z tych osób łączy mnie jakiś wątek osobisty, zupełnie przypadkowo nasze losy się krzyżowały. Jan Krzysztof Kelus był głosem mojego pokolenia. W latach 70. jak byłem studentem, Jan Krzysztof Kelus, z wykształcenia socjolog, poeta, pieśniarz potrafił w swoich piosenkach, które są utworami poetyckimi, zawrzeć w skrócie cały PRL i to PRL wdziany oczyma tych grup inteligentów, którzy tworzyli polską opozycję" - mówił Gliński.
Jan Krzysztof Kelus zaangażował się w działalność opozycji demokratycznej w marcu 1968 roku. W 1969 roku został aresztowany w ramach "sprawy taterników". Należał do współpracowników KOR, w ramach którego współorganizował wsparcie prawne i finansowe dla robotników biorących udział w proteście 25 czerwca 1976 r. W latach 70. współpracował z Biurem Interwencyjnym KSS "KOR". Na początku lat 80. XX w. założył z przyjaciółmi Niezależną Oficynę Wydawniczą CDN, największy w historii drugoobiegowy dom wydawniczy w Polsce. W stanie wojennym był internowany w Białołęce. Kelus jest autorem ballad i protest songów oddających nastroje lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku: "Na przystanku PKS–u", "Piosenka o Jacku Staszelisie", "Piosenka pasożyta społecznego", "Sentymentalna Panna S.". Fragmenty tekstów Jana Krzysztofa Kelusa niejednokrotnie cytuje Marian Brandys na kartach "Dziennika 1978". Pisarz nazywał go "ulubionym pieśniarzem opozycji", który w swych utworach najcelniej oddał kształt ówczesnej rzeczywistości.
Minister kultury przypomniał, że kolejny odznaczony Glorią Artis, Tomasz Burek, od lat 70. jest autorytetem polskiej krytyki literackiej. "Człowiek który wybił się na niezależność, na odmienność myślenia w swoim środowisku, które w dużej mierze jest środowiskiem oportunistycznym. Pamiętam Tomasza Burka z opozycyjnego Latającego Uniwersytetu"- mówił Gliński.
Tomasz Burek od początku lat 70. związany jest z Instytutem Badań Literackich PAN. Za twórczość krytycznoliteracką, której plonem były książki: "Zamiast powieści" (1971) i "Dalej aktualne" (1973), w roku 1972 otrzymał nagrodę im. Stanisława Piętaka, w 1973 nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie, a w 1974 r. nagrodę krakowskiego "Życia Literackiego".
W 1976 roku podpisał protest przeciw planowanym zmianom w Konstytucji PRL "Memoriał 101"; od tej pory brał udział w działaniach opozycji demokratycznej. W ramach serii Zeszyty Towarzystwa Kursów Naukowych opublikował w drugim obiegu rozprawę "Jaka historia literatury jest nam potrzebna?" (1979). W latach 1977–1981 wchodził w skład redakcji nieocenzurowanego czasopisma "Zapis". W 1980 roku został członkiem NSZZ "Solidarność". Uczestniczył w rozpoczętej 7 maja 1980 roku głodówce w obronie aresztowanego twórcy Niezależnej Oficyny Wydawniczej Mirosława Chojeckiego i drukarza Bogdana Grzesiaka. Współpracował z wychodzącymi poza cenzurą czasopismami: "Nowy Zapis", "Kultura Niezależna", "Almanach Humanistyczny" oraz londyńskim "Pulsem". W pierwszym dziesięcioleciu III Rzeczypospolitej współpracował z wieloma czasopismami oraz Radiem Wolna Europa, Radiem Bis i Programem I Telewizji Polskiej. Od 1991 roku systematycznie współpracuje z Programem II Polskiego Radia.
Tomasz Burek jest współautorem syntezy przygotowanej w Instytucie Badań Literackich PAN "Literatura polska 1918-1975." Jest autorem opracowań "Utworów poetyckich" i "Poezji wybranych" Stanisława Młodożeńca, tomu szkiców literackich Ryszarda Zengla, tekstów krytycznych Andrzeja Kijowskiego, dzieł Stanisława Brzozowskiego, esejów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, listów Wincentego Burka i Jarosława Iwaszkiewicza.
"Edward Dwurnik to artysta światowej sławy, a jednocześnie mój ulubiony malarz" - wyznał Gliński wręczając Dwurnikowi medal. Minister przypomniał, że w 1984 roku, po długim oszczędzaniu, udało mu się kupić obraz Dwurnika, potem kilka innych i to właśnie dzieła tego malarza zdobią jego dom.
Edward Dwurnik, wybitny polski malarz i grafik, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych osobowości polskiej sztuki współczesnej i jednym z niewielu, który niezależnie od uznania w kręgach profesjonalnych, stał się popularny we wszystkich środowiskach. Jest autorem cyklów obrazów takich jak "Podróże autostopem" (charakterystyczne widoki miast z lotu ptaka), "Sportowcy" (portrety zwykłych obywateli PRL-u), "Droga na Wschód" (upamiętnienie ofiar stalinizmu), "Od Grudnia do Czerwca" (o ofiarach stanu wojennego w Polsce). Inne jego serie to m.in. "Błękitne", "Portret" , "Robotnicy", "Niech żyje wojna!", "Niebieskie miasta".
W poniedziałek odznaczono też Michała Kulentego. "To postać szalenie ciekawa. Saksofonista, ale jednocześnie pedagog, osoba bardzo lubiana i ceniona. Osoba osobna - taki człowiek, który nie godził się na funkcjonowanie w mainstreamie muzyki rozrywkowej, w show biznesie, niezależny twórca, bardzo szanowany w środowisku, bardzo wybitny" - mówił Gliński.
Michał Kulenty jest wszechstronnym muzykiem, współpracującym z orkiestrami symfonicznymi (m.in. z Filharmonią Narodową), formacjami jazzowymi, tworzy muzykę teatralną i filmową, koncertuje jako solista. Krytycy nazywają go "poetą saksofonu". Jego muzyka jest inspirowana polskim folklorem, a także religią. Świadczą o tym choćby tytuły niektórych kompozycji: "Przypowieść", "Krzyż na rozstaju". Wraz z trzema zaprzyjaźnionymi muzykami (Wojciech Niedziela – fortepian, Jacek Niedziela – bas, Wojciech Kowalewski – perkusja) Kulenty stworzył zespół Michał Kulenty Quartet. Zespół nagrał dwie płyty.
Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" nadawany jest osobom szczególnie wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego. Wyróżnienie to honoruje wybitne zasługi na polu kultury i ma trzy stopnie: medal złoty, srebrny i brązowy. (PAP)
aszw/ agz/
