Tragedia upadającej we wrześniu 1939 r. Warszawy na fotografiach Juliena Bryana to temat jednej z wystaw na Festiwalu Filmowym "Niepokorni Niezłomni Wyklęci" w Gdyni. W piątek słynną kolekcję amerykańskiego fotografa i filmowca zaprezentował tam Instytut Pamięci Narodowej.
"Wiele osób pyta mnie, co mój ojciec opowiadał mi kiedy wrócił z Polski i jakie historie przywiózł z Warszawy, ale miałem wówczas jedynie sześć miesięcy. Niemniej muszę jednak powiedzieć, że kiedy dorastałem to mogłem obserwować te zdjęcia i z biegiem lat odkrywać co właściwie one ze sobą niosą" - mówił tuż przed wernisażem goszczący na festiwalu syn słynnego amerykańskiego korespondenta prof. Samuel Bryan.
Istotna dla niego - jak podkreślił - była możliwość spotkania z bohaterami fotografii ojca, którzy szczęśliwie przeżyli wojnę. To Kazimiera Mika (na znanej fotografii Bryana to dziewczynka rozpaczająca po śmierci siostry) i Zygmunt Aksienow (chłopiec na gruzach Warszawy trzymający klatkę z kanarkiem), których poznał podczas wspólnej z ojcem podróży do Polski w 1974 r. "Miałem wówczas możliwość spotkania się z nimi i poznania ich niesamowitej historii" - dodał.
Ekspozycja, którą na Festiwalu NNW można oglądać do niedzieli, przedstawia tragedię mieszkańców zniszczonej przez Niemców stolicy Polski. "Oblężenie Warszawy to nie tylko zrujnowane budynki czy niemieckie bombowce, wielką sprawą było to, co przydarzyło się ludności cywilnej w Warszawie" - podkreślił Julien Bryan, którego fotografie przedstawiają warszawiaków, także śmiertelne ofiary, na tle zniszczonych kamienic i ulic. Jedno ze zdjęć przedstawia np. kilkuletnią dziewczynkę z psem, która przed bombardowaniem odwiedziła przyjaciółkę, a po nim nie miała już ani domu ani rodziny.
Julien Bryan (1889-1974) - fotograf i filmowiec - ukazał tragedię upadającej stolicy Polski we wrześniu 1939 r. Nie uważał się jednak za fotografa wojennego. Pisał: "Jestem osobą, której praca polega na przemierzaniu świata, nie bomb". Do Warszawy przybył ostatnim pociągiem 4 września 1939 r., a podczas pobytu w mieście jako korespondent mediów w USA robił zdjęcia i kręcił filmy dokumentujące obronę stolicy Polski i masowe bombardowanie miasta przez Luftwaffe - siły lotnicze III Rzeszy Niemieckiej. Jest uważany za jedynego zagranicznego dziennikarza będącego wówczas w Warszawie. Przez Polskie Radio zaapelował wówczas do prezydenta USA Franklina Roosevelta o pomoc dla warszawskich cywili, którzy stali się celem dla niemieckich bombowców.
Z płonącej Warszawy do Stanów Zjednoczonych Bryan wyjechał 21 września 1939 r. zabierając ze sobą bogaty materiał dokumentujący życie ludności cywilnej w walczącym mieście. Zdjęcia Warszawy, ilustrujące artykuły jego autorstwa, znalazły się w grudniu 1939 r. na okładkach amerykańskich magazynów "Look" oraz "Life".
O pomyśle prezentacji fotografii Juliena Bryana na Festiwalu NNW opowiadał jego dyrektor Arkadiusz Gołębiewski. "Szukając klucza do tegorocznej idei festiwalu postanowiliśmy przypomnieć wielkiego przyjaciela Polski, filmowca Juliena Bryana. Fotografował nasz kraj od 1936 roku, utrwalił na kliszach kawał historii naszej ojczyzny" - powiedział Gołębiewski, przypominając, że prof. Samuel Bryan, który jest filmoznawcą i wykładowcą akademickim, na Festiwalu NNW w Gdyni jest jurorem naszego nowego konkursu międzynarodowego. Podał też, że prof. Bryan odbierze w imieniu ojca nagrodę Drzwi do Wolności.
Ekspozycja "Oblężenie Warszawy 1939. Fotografie Juliena Bryana" to jedna z kilku propozycji IPN na Festiwalu NNW w Gdyni. Z tematem wystawy wiąże się także planowana na sobotę debata "Bohaterowie z klisz Bryana", w której udział wezmą bohaterowie zdjęć Amerykanina - Kazimiera Mika i Zygmunt Aksienow. Planowany jest także pokaz filmu Eugeniusza Starky'ego "Ostatni Korespondent - Julien Bryan - Oblężenie Warszawy 1939", który niedawno miał premierę w Warszawie.
Festiwal NNW, podczas którego zaplanowano konkursy filmów dokumentalnych o tematyce historycznej, wiele spotkań i dyskusji, a także wystaw - poza fotografiami Bryana także m.in. o Annie Walentynowicz - potrwa do niedzieli. O najważniejszą nagrodę festiwalu Złoty Opornik rywalizuje blisko 30 filmów dokumentalnych, w tym fabularyzowanych. Uroczysta inauguracja festiwalu odbędzie się w piątek wieczorem w Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej. (PAP)
nno/ agz/
