Prof. Jan Tomkowski. Fot. PAP/A. Rybczyński
Jan Tomkowski uznaje, że za materialną zasłoną rzeczy kryje się coś istotniejszego od tego, co śniło się dotychczasowym badaczom – powiedziała prof. Ewa Hoffmann-Piotrowska podczas wtorkowej uroczystości wręczenia nagrody „Nowych Książek” autorowi pracy „+Pan Tadeusz+ – poemat metafizyczny”.
W uzasadnieniu przyznania nagrody podkreślono, że została przyznana "za świeże, inspirujące spojrzenie na klasykę literatury polskiej". Dyrektor Instytutu Książki Dariusz Jaworski stwierdził, że nagroda "jest wyrazem uznania i szacunku dla osoby i dzieła profesora Jana Tomkowskiego". W jego opinii na podkreślenie zasługuje już sam fakt podjęcia próby przywrócenia polskiej kulturze pojęcia metafizyki oraz spojrzenia z tej perspektywy na jedno z najważniejszych dzieł polskiej literatury. Dyrektor Instytutu Książki dodał, że książka Jana Tomkowskiego nie jest dziełem hermetycznym, przeznaczonym wyłącznie dla wąskiej grupy specjalistów, ale "wszystkich, którzy potrafią stawiać sobie wymagania".
W laudacji wygłoszonej na cześć nagrodzonego literaturoznawca, znawczyni dzieł Mickiewicza prof. Ewa Hoffmann-Piotrowska zwróciła uwagę na odwagę autora, który zajął się dziełem na temat którego "powiedziano już chyba wszystko". Jej zdaniem ciągłe zainteresowanie poematem świadczy o jego żywotności i "interpretacyjnej pojemności". Jej zdaniem oryginalność interpretacji przedstawionej przez prof. Jana Tomkowskiego wynika z osobistego podejścia do tego dzieła. "Profesor Jan Tomkowski uznaje, że za materialną zasłoną rzeczy kryje się coś istotniejszego od tego co śniło się dotychczasowym badaczom" – podkreślił prof. Hoffmann-Piotrowska.
"Dziś lepiej niż pół wieku temu rozumiemy, że w uniwersum poetyckim +Pana Tadeusza+ Mickiewicz jest u siebie, że ustanawia prawa i reguły sprzeczne nieraz z wymogami prawdopodobieństwa, że w realistycznej z pozoru materii dzieła raz po raz odsłaniają się zarysy jakiejś innej konstrukcji – duchowej, metafizycznej, mistycznej" – zauważa autor książki w eseju "Kolczyki Zosi". Do wątku odkrywania ukrytych cech poematu prof. Tomkowski odniósł się także w wypowiedzi podczas uroczystości. Podkreślił, że książka jest efektem długoletniego zainteresowania poematem oraz czerpania z dorobku dotychczasowych analiz "Pana Tadeusza", które wskazywały na ukryty i metafizyczny wymiar poematu. Dodał, że każdy z osiemnastu esejów jest efektem wielokrotnej lektury poematu, przemyśleń, a w znacznie mniejszym stopniu dyskusji z innymi znawcami dzieła Mickiewicza.
"W swoich dociekaniach Tomkowski odczytuje poemat na nowo – w kontekście metafizycznym, choć z uwzględnieniem wcześniejszych interpretacji (...). Dostrzega, że za materialną zasłoną rzeczy coś się jednak kryje, coś większego, coś istotniejszego, może bardziej wieloznacznego i na pewno bardziej mrocznego" – pisał Marcin Lutomierski w recenzji na łamach "Nowych Książek". Jego zdaniem, w osiemnastu esejach składających się na tę książkę, prof. Tomkowski odrzuca idylliczną warstwę polskiej epopei narodowej. "Ci wszyscy, którzy chcieliby dojrzeć w +Pan Tadeuszu+ poemat pełen humoru i radości, mają mimo wszystko kłopot, znajdując w nim raz po raz sceny nagłej i gwałtownej śmierci, brutalnego i bezlitosnego zabijania, przykłady okrucieństwa i przemocy" – napisał Lutomierski. Inny z recenzentów książki, prof. Wiesław Rzońca podkreślił, że "Jan Tomkowski doprowadził esej literaturoznawczy do najwyższego poziomu, z jakim dziś w humanistyce polskiej mamy do czynienia".
Prof. Jan Tomkowski jest znawcą historii literatury polskiej, historykiem idei i eseistą. Pracuje w Instytucie Badań Literackich PAN. W swoich badaniach zajmował się między innymi historią polskiego romantyzmu, modernizmem oraz literaturą współczesną. Jest autorem kilku podręczników do literatury polskiej i powszechnej. Został nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2011 w kategorii eseistyka za "Klasztor Maulbronn".
Nagroda "Nowych Książek" przyznana została po raz 22. O wyborze laureata decyduje redakcja miesięcznika "Nowe Książki". Jej dotychczasowymi laureatami byli m.in. Tadeusz Różewicz, Jerzy Jedlicki, Ryszard Kapuściński, Barbara Skarga, Urszula Kozioł, Kazimierz Orłoś. W zeszłym roku nagrodę przyznano prof. Marii Poprzęckiej za tom esejów o sztuce „Impas. Opór, utrata, niemoc, sztuka”. Towarzyszący nagrodzie grant w wysokości 10 tys. zł ufundowało Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
Książka "+Pan Tadeusz+ – poemat metafizyczny" ukazała się nakładem wydawnictwa Ossolineum.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ aszw/
