Seamus Heaney. Fot. PAP/J.Bednarczyk
Irlandzki poeta, tłumacz, dramatopisarz i eseista, laureat literackiej Nagrody Nobla z 1995 roku Seamus Heaney zmarł w piątek w Dublinie w wieku 74 lat. Heaney jest autorem tomów poezji "44 wiersze", "Światło elektryczne" oraz tomu esejów "Zawierzyć poezji".
Heaney urodził się w 1939 roku w Irlandii Północnej, zawsze jednak uważał się za Irlandczyka a nie Brytyjczyka i protestował nawet przeciw zamieszczeniu jego wierszy w antologii poezji brytyjskiej. Był też wykładowcą, krytykiem literackim i tłumaczem.
"Śmierć zabrała Seamusa Heaneya. Poeta i noblista zmarł w szpitalu w Dublinie dziś rano, po krótkiej chorobie" - głosi komunikat rodziny.
"Podczas nocnej jazdy przez Francję/ Nowe były zapachy zwykłości/ Deszcz i siano, i las w powietrzu/ Tworzyły ciepłe przeciągi w otwartym samochodzie" - pisał Heaney w utworze "Nocna jazda", podkreślając niezwykłość przyziemnych spraw. Irlandczyk tematem swoich utworów uczynił, pełną poetyckiego ładunku, codzienność. W uzasadnieniu przyznania mu w 1995 r. literackiej Nagrody Nobla napisano: "Za tworzenie prac, pełnych lirycznego piękna i etycznej głębi, które sławią cuda dnia powszedniego i żywą przeszłość".
Był sympatykiem Krakowa, w którym bywał i gdzie w 2005 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W tomie "Światło elektryczne" poświęcił jeden z wierszy pamięci poety Zbigniewa Herberta. W 1994 r. ukazał się tom trenów Jana Kochanowskiego w tłumaczeniu Heaney'a i Stanisława Barańczaka.
Seamus Justin Heaney urodził się 13 kwietnia 1939 r. na rodzinnej farmie państwa Heaney'ów, w hrabstwie Londonderry w Irlandii Północnej, trzydzieści mil od Belfastu. Jego ojciec był farmerem, matka pracowała jako gosposia. Wychowany w zgodzie z tradycjami patriotycznymi i chrześcijańskimi, Heaney od najmłodszych lat uważał się za Irlandczyka, nie Brytyjczyka. W wieku 12 lat zdobył stypendium naukowe do St. Columb's Collage, katolickiej szkoły z internatem. W tym czasie, w wypadku samochodowym zginął brat przyszłego poety. Heaney poruszał temat śmierci brata w utworach "Mid-Term Break" oraz "The Blackbird of Glanmore". W szkole, Heaney podjął m.in. naukę języka irlandzkiego a w 1957 r. zdecydował się podjąć studia językowe i literackie na Queen's University w Belfaście. Ukończył naukę w 1961 r.
W czasie studiów, Heaney natknął się na poemat Brytyjczyka Teda Hughesa "Lupercal". "Nagle kwestia poezji stała się sprawą życia i śmierci" - tłumaczył poeta w wywiadzie dla BBC w 2007 r. Innym ważnym twórcą, silnie oddziałującym na poetyckie próby Heaneya był Irlandczyk Patrick Kavanagh. Z jego twórczością zetknął się, gdy rozpoczął pracę nauczyciela w gimnazjum Św. Tomasza w Belfaście. W tym samym okresie, we wczesnych latach 60., zaczął publikować własne utwory. W 1963 r. został nauczycielem w St. Joseph's Teaching Training Collage w Belfaście, publikował także w lokalnych gazetach. Wszedł także w skład grupy młodych poetów z Belfastu, skupionych wokół wykładowcy i poety Phila Hobsbauma.
W 1965 r. ukazała się pierwsza książka Heaney'a "Eleven Poems", wydana z okazji Queen's University Festival. Rok później, oficyna Faber and Faber wydała szeroki wybór wierszy Heaney'a pod tytułem "Death of a Naturalist". Poeta opisywał w niej życie na farmie, podejmował wątki autobiograficzne, związane z rodziną, śmiercią i przemijaniem. Zbiór spotkał się z dobrym przyjęciem krytyki literackiej i czytelników. W 1969 r. do księgarni trafił kolejny tom "Door Into the Dark".
Heaney poświęcił się pracy wykładowcy; przez krótki czas pracował m.in. na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W 1972 r. podjął pracę w wyższej szkole pedagogicznej Carysfort Collage w Dublinie. Heaney przeniósł się wówczas do Republiki Irlandzkiej. W tym samym roku opublikował tom "Wintering Out". Dawał odczyty w Irlandii, Anglii i Stanach Zjednoczonych, m.in. na Uniwersytecie Harvarda. W 1976 r. został kierownikiem wydziału filologii angielskiej i przeprowadził się, wraz z żoną i dziećmi, do Dublina. W 1979 r. opublikowany został kolejny tom "Field Work". W 1988 r. ukazał się tom esejów Heaney'a "The Government of the Tongue" a rok później otrzymał prestiżowe stanowisko profesora poezji na Uniwersytecie Oksfordzkim.
W 1990 r. Heaney przygotował sztukę "The Cure at Troy", opartą na greckim micie. Rok później ukazał się kolejny tom poetycki "Seeing Things". W 1995 r. poecie przyznano literacką Nagrodę Nobla. Zapytany o to, jak czuje się w towarzystwie takich irlandzkich noblistów jak Samuel Beckett, William Butler Yeats i George Bernard Shaw, Heaney oparł: "To jak być małym pagórkiem obok wielkiego pasma górskiego. Można mieć tylko nadzieję, że kiedyś się im dorówna".
Rok później jego zbiór poezji "The Spirit Level" został książką roku według jury Nagrody Whitbread. W 2001 r. ukazał się tom "Światło elektryczne" a pięć lat później "District and Circle".
Był sympatykiem Krakowa, w którym bywał i gdzie w 2005 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W tomie "Światło elektryczne" poświęcił jeden z wierszy pamięci poety Zbigniewa Herberta. W 1994 r. ukazał się tom trenów Jana Kochanowskiego w tłumaczeniu Heaney'a i Stanisława Barańczaka.
W Polsce ukazały się jego tomy poetyckie, eseje, wybory wierszy i prozy, głównie w wydawnictwie Znak. Tłumaczami jego utworów byli, między innymi Stanisław Barańczak i Piotr Sommer. Ukazały się między innymi: "44 wiersze", "Zawierzyć poezji", "Kolejowe dzieci", "Światło elektryczne" i "Przejrzysta pogoda. Wiersze wybrane". (PAP)
pj/ ula/
