Koncert upamiętniający pierwsze wykonanie dzieła francuskiego kompozytora Oliviera Messiaena, jakie miało miejsce 78 lat temu w Stalagu VIII A w Zgorzelcu, odbędzie się we wtorek 15 stycznia na terenie byłego obozu jeńców wojennych.
W namiocie rozstawionym na terenie dawnego obozu jeńców wojennych Stalag VIII A w Zgorzelcu we wtorkowy wieczór "Kwartet na koniec czasu" Oliviera Messiaena wykonają: klarnecista Martin Adamek, skrzypaczka Hae-Sun Kang, wiolonczelista Marc Coppey oraz pianistka Marie Vermeulin.
Od 2008 r. co roku w styczniu działające w Goerlitz Stowarzyszenie Meetingpoint Music Messiaen organizuje koncerty w namiocie, dedykowane tamtemu wydarzeniu w obozie jenieckim.
W programie koncertu jest zawsze najsłynniejszy utwór Messianea "Kwartet na koniec czasu" na skrzypce, klarnet, wiolonczelę i fortepian. Kompozycja ta, sygnowana słowami "Pamięci Anioła Apokalipsy" należy obecnie do grupy najbardziej znaczących i popularnych utworów kameralnych XX wieku.
Prapremiera kompozycji, uznawanej za jedno z najwspanialszych i najczęściej granych dzieł muzycznych XX wieku, miała miejsce 15 stycznia 1941 r. podczas wieczoru polskiego. Zgromadzoną w lodowato zimnym baraku teatralnym publiczność, liczącą blisko pół tysiąca osób, stanowili przede wszystkim więźniowie obozu.
Wykonawcami "Kwartetu na koniec czasu byli wówczas kompozytor i pianista Olivier Messiaen oraz współwięźniowie: skrzypek Jean le Boulaire, klarnecista Henri Akoka i wiolonczelista Etienne Pasquier. Po prawykonaniu "Kwartetu" Messiaen zanotował: "Nigdy jeszcze nie byłem słuchany z takim skupieniem i zrozumieniem".
"Czasem muzyka współczesna – pisał amerykański pisarz i krytyk muzyczny Alex Ross – jest tak piękna, że ludzie, słysząc ją, wpadają w bezgraniczny zachwyt. +Kwartet na koniec czasu+ Oliviera Messiaena, ze swymi wspaniałymi, śpiewnymi liniami melodycznymi i łagodnie dźwięczącymi akordami – ilekroć jest wykonywany – sprawia, że czas się zatrzymuje".
Prawykonanie dzieła w Stalagu VIII A było możliwe – jak to opisują historycy muzyki - dzięki przychylności służących tam niemieckich oficerów, którzy nie będąc specjalnie oddanymi ideom Hitlera, zapewnili kompozytorowi warunki do pracy nad utworem.
Dużą rolę w stworzeniu Messiaenowi możliwości do skupienia się nad twórczością odegrali, zaprzyjaźnieni z francuskim kompozytorem, przebywający w obozie polscy jeńcy, m.in. Zdzisław Nardelli. Wiele śladów jego obozowej działalności kulturalnej, prowadzonej wspólnie z Olivierem Messiaenem oraz innymi jeńcami polskimi i francuskimi odnaleźć można w książce pt. "W otchłani ptaków", opublikowanej przez Wydawnictwo Śląsk w 1989 r.
Olivier Messiaen (1908-92) to urodzony w Awinionie francuski kompozytor, teoretyk, eksperymentator, organista, pianista, pedagog, ornitolog. Był artystą obdarzonym zdolnością kojarzenia dźwięków z barwami. Jego dzieła znane są z wykorzystywania motywów mistycznych i religijnych oraz z inspiracji naturą i egzotyką.
Obok "Kwartetu na koniec czasu" do najważniejszych dzieł Messiaena należą m.in.: Visions de l'Amen na dwa fortepiany (1943); Vingt regards sur l'enfant-Jésus na fortepian (1944); Symfonia Turangalila na fortepian; Chronochromie na orkiestrę (1959–60); Couleurs de la cité céleste na fortepian i zespół (1963 r.).
Na osobną uwagę zasługuje siedem tomów utworów fortepianowych Catalogue d'oiseaux (Katalog ptaków, 1956-58); jest to rezultat wykorzystywania przez kompozytora śpiewu ptaków w strukturze utworu. Messiaen włączał śpiew ptaków do wielu swoich kompozycji, w kilku z nich śpiew ptaków jest najważniejszym elementem dzieła.
Największym projektem kompozytorskim Messiaena jest opera "Święty Franciszek z Asyżu", nad którą pracował przez osiem lat i w której dokonał syntezy swych technik kompozytorskich. Do wykonania dzieła potrzebny jest ogromny zespół: sama orkiestra składa się z 68 instrumentów smyczkowych, 38 dętych, 3 fal Martenota i rozbudowanej sekcji perkusyjnej, w której gra aż 11 muzyków. Do tego jeszcze 7 głosów solowych i 150-osobowy chór.
Informacje o wieczornym koncercie 15 stycznia 2019 r. i zorganizowanym sposobie dojazdu - na stronie Stowarzyszenia Meetingpoint Music Messiaen. (PAP)
Autor: Anna Bernat
abe/ mars/
