Otwarcie wystawy "Sprawiedliwi. Kapłani archidiecezji wileńskiej ratujący Żydów w okresie okupacji niemieckiej (1941-1944)". Źródło: oddział IPN w Białymstoku
Historię księży z archidiecezji wileńskiej, którzy w trakcie II wojny światowej ratowali Żydów, można poznać na wystawie otwartej w piątek w Białymstoku. Składają się na nią biogramy, fotografie i relacje.
Wystawa "Sprawiedliwi. Kapłani archidiecezji wileńskiej ratujący Żydów w okresie okupacji niemieckiej (1941-1944)" została otwarta z okazji przypadającego 24 marca Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Jak mówił podczas otwarcia abp archidiecezji białostockiej Tadeusz Wojda, wkład księży z Wileńszczyzny w obronę Żydów to wyjątkowy temat i nieopracowany, tym ważniejsze - jak dodał - jest to, iż ktoś stara się tę historię opisać. Podkreślał, że najpierw diecezja, a następnie archidiecezja białostocka powstała z archidiecezji wileńskiej, dlatego - jak mówił - "tradycje wileńskie są tu bardzo żywe". "Historia Wileńszczyzny bardzo mocno odbija się w naszej historii tutaj. Jesteśmy na granicy, więc wszystko to jest w jakiś sposób nam bliskie naszemu sercu" - powiedział.
Jeden z autorów wystawy ks. dr Tadeusz Krahel mówił, że opracowując materiał do książki o martyrologii kapłanów archidiecezji wileńskiej w trakcie II wojny światowej i opracowując biogramy poszczególnych księży znalazł informacje o kilkudziesięciu duchownych, którzy pomagali Żydom. "Ten temat wydał mi się wręcz pilny do opracowania" - dodał, choć - jak zauważył - też trudny, bo przed II wojną światową archidiecezja wileńska obejmowała swoim zasięgiem oprócz Litwy także część terenu Białorusi i Polski. Krahel mówił, że to bardzo duży teren, ciężko też czasem dotrzeć do wszystkich parafii i materiałów źródłowych. Zaznaczył jednak, że prace wciąż prowadzi.
Krahel powiedział, że w trakcie niemieckiej okupacji księża starali się pomóc w Żydom w różny sposób, wpierw z ambon starali się "pacyfikować" antyżydowskie nastroje w społeczeństwie, ale zaczęli też ich ratować. Podkreślił też, że w tę pomoc duchowni angażowali też swoich parafian, w których domach wielu mogło znaleźć schronienie.
Na wystawie wymienione są nazwiska ponad 70 księży pomagających Żydom; przybliżono biogramy kilkunastu z nich.
Prezentowane są sylwetki księży, których wyróżniono medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznawanego przez instytut Yad Vashen. To trzech duchownych: ks. Witold Szymczukiewicz, ks. Jan Sielewicz, ks. Adam Sztark.
Jest też historia abp wileńskiego Romualda Jałbrzykowskiego. Krahel mówił, że Jałbrzykowski swoją postawą pokazywał innym księżom, iż należy pomagać innym.
Przybliżono również postać patron Białegostoku błogosławiony ks. Michał Sopoćko, który - jak mówił - Krahel - podczas wojny pomógł wielu osobom żydowskiego pochodzenia. "Tych, którzy szukali u niego ratunku kierował do sióstr urszulanek W Wilnie, one z kolei podsyłały do swoich sióstr w Czarnym Borze pod Wilnem, a stamtąd siostry przerzucały do proboszczów na Białorusi" - powiedział Krahel.
Krahel mówił, że księża wiedząc co grozi na pomaganie Żydom, tej pomocy nie odmawiali. Dodał, że kilku duchownych udzielanie pomocy zginęło.(PAP)
autorka: Sylwia Wieczeryńska
swi/ agz/
