Rzecznik praw obywatelskich wyraził zaniepokojenie w związku z doniesieniami na temat zbierania przez System Informacji Oświatowej danych o udziale nauczyciela w strajku. Według RPO nie ma do tego podstawy prawnej, dlatego zwrócił się do minister edukacji o wyjaśnienia.
System Informacji Oświatowej (SIO) to elektroniczna baza danych, której administratorem jest Ministerstwo Edukacji Narodowej.
"Niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich wzbudziły doniesienia prasowe o działaniach Ministerstwa Edukacji Narodowej związanych ze strajkiem nauczycieli. W artykule opublikowanym w internetowym serwisie +Gazety Wyborczej+ można przeczytać, że jeden z dyrektorów warszawskich liceów otrzymał korespondencję od zespołu do spraw Systemu Informacji Oświatowej (SIO), w której został poinformowany, że powinien odnotować w SIO informację o strajkujących nauczycielach. Dalej instrukcja miała wskazywać: +Nauczycielom, którzy strajkują, należy wykazać nieobecność, wybierając jako jej przyczynę »zwolnienie z obowiązku prowadzenia zajęć na innej podstawie«. Wymagane jest podanie daty rozpoczęcia i zakończenia nieobecności+" – czytamy w wystąpieniu RPO do minister edukacji narodowej Anny Zalewskiej.
RPO przypomina w nim, że konstytucja w art. 47 zawiera ogólne gwarancje ochrony prywatności, a jej art. 51 odnosi się bezpośrednio do aspektów ochrony prywatności, związanych z przetwarzaniem informacji o jednostce. Zaznacza, że doniosłość ochrony prawa do prywatności i autonomii informacyjnej jednostki wynika z jej związku z godnością. Dlatego – jak wskazuje rzecznik – wkraczanie w tę sferę obywateli jest możliwe tylko na podstawie ustawy, która ogranicza te prawa w sposób proporcjonalny.
Przypomina także, że już w wystąpieniu z 22 lutego 2013 r. do MEN sygnalizował wątpliwości dotyczące przetwarzania zbyt dużej liczby danych osobowych na poziomie centralnym w ramach Systemu Informacji Oświatowej.
"Gromadzenie danych osobowych rodzi po stronie administratora danych odpowiedzialność za ich przetwarzanie i za ochronę konstytucyjnych wartości, do jakich należy prywatność i autonomia informacyjna jednostki. Odpowiedzialność ta w wypadku organu władzy wykonawczej, upoważnionego przez ustawę do wydawania aktów wykonawczych, ma podwójny wymiar" – podkreślił RPO.
Rzecznik odnosi się – w wystąpieniu do minister edukacji – do zapisów ustawy o Systemie Informacji Oświatowej. Przywołał artykuł 1 ust. 1 ustawy o SIO, w którym zapisano, że celem stworzenia systemu jest uzyskiwanie danych niezbędnych do: prowadzenia polityki oświatowej państwa na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym wspomagania zarządzania oświatą; efektywnego funkcjonowania systemu finansowania zadań oświatowych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym; analizy efektywności wykorzystania środków publicznych przeznaczonych na finansowanie zadań oświatowych; nadzorowania i koordynowania wykonywania nadzoru pedagogicznego na terenie kraju oraz podnoszenia jakości edukacji.
Z kolei obowiązek rejestrowania przyczyn nieprowadzenia zajęć przez nauczycieli wynika art. 29 ust. 1 pkt 1 lit. h i pkt 1a lit. h ustawy o SIO oraz odpowiednich przepisów wykonawczych. Wskazuje na paragraf 27 rozporządzenia ministra edukacji w sprawie szczegółowego zakresu danych dziedzinowych gromadzonych w SIO oraz terminów przekazywania niektórych danych do bazy danych SIO, a także paragraf 9 pkt 11 rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych gromadzonych w bazach danych oświatowych, zakresu danych identyfikujących podmioty prowadzące bazy danych oświatowych, terminów przekazywania danych między bazami danych oświatowych oraz wzorów wydruków zestawień zbiorczych.
"Należy jednak wskazać, że z żadnego z tych przepisów nie wynika podstawa prawna do gromadzenia danych dotyczących faktu, że przyczyną nieprowadzenia zajęć był udział nauczyciela w strajku. W szczególności udział w strajku nie może być potraktowany jako zwolnienie z prowadzenia zajęć na innej podstawie (paragraf 9 pkt 11 lit. m rozporządzenia z 9 sierpnia 2012 r.). Na podstawie analizy powyższych przepisów należy więc stwierdzić, że brak jest podstawy prawnej dla przetwarzania danych o udziale nauczyciela w strajku" – podkreślił RPO.
Rzecznik zwrócił się do minister edukacji o przedstawienie wyjaśnień w niniejszej sprawie, w tym w szczególności o wskazanie podstawy prawnej przetwarzania w ramach SIO danych o udziale nauczycieli w strajku.
"Jeśli taka podstawa zostanie wskazana, proszę również o wskazanie dokładnego i konkretnego celu przetwarzania danych dotyczących nieprowadzenia zajęć przez strajkujących nauczycieli. Proszę również o wskazanie, jakie podmioty mają dostęp do tych danych i jakie zabezpieczenia proceduralne i techniczne zostały wprowadzone dla ochrony osób, których dane dotyczą" – czytamy w wystąpieniu RPO.
W sobotę o godzinie 6.00 zakończył się – rozpoczęty 8 kwietnia – strajk nauczycieli zorganizowany przez Związek Nauczycielstwa Polskiego i Forum Związków Zawodowych. Trwał 19 dni.
System Informacji Oświatowej działa od 2005 r. Gromadzi statystyczne i indywidualne dane o szkołach, placówkach oświatowych, nauczycielach i uczniach. Każda szkoła lub placówka oświatowa musi przesłać do SIO dane dotyczące m.in. liczby uczniów, nauczycieli, majątku szkoły i jej wydatków.
MEN ma 30 dni, by odpowiedzieć na pismo rzecznika praw obywatelskich. (PAP)
Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka
dsr/ joz/
