Uroczystości upamiętniające 75. rocznicę wyzwolenia getta w Budapeszcie. Fot. PAP/EPA
Żydowska społeczność na Węgrzech uczciła w niedzielę 75. rocznicę wyzwolenia getta w Budapeszcie, gdzie pod koniec II wojny światowej przebywało około 70 tys. Żydów. Upamiętnienie odbyło się w synagodze w centrum miasta.
W uroczystości w największej w Europie synagodze, położonej przy ul. Dohany, uczestniczyli m.in. Żydzi, którzy przeżyli Holokaust, a także dyplomaci i politycy.
„Są w nas ambiwalentne uczucia, bo sam powód naszego zgromadzenia - wyzwolenie getta - jest ambiwalentny – powiedział główny rabin synagogi Robert Froelich. – Mieści się w nich ból, tragedia i żałoba, których nie sposób oddać w słowach i których można tylko doświadczać. A jednocześnie radość, ulga i celebracja życia”.
Zaznaczył przy tym, że uczestnicy uroczystości nie staliby tu dziś, gdyby nie Armia Czerwona, która wyzwoliła getto.
Holokaust
Ambasador Izraela Jakow Hadas-Handelsman przypomniał zaś losy Żydów, którzy po II wojnie światowej zdecydowali się pozostać w Budapeszcie zamiast wyemigrować. „Przez dziesięciolecia musieli po wojnie znosić okropieństwa komunizmu, ale mimo to udało im się zasiać ziarno żydowskiej tożsamości na następne pokolenia, dzięki którym żydowskie życie na Węgrzech i w innych miejscach ponownie rozkwita” – oznajmił.
Zaznaczył, że zagrożenia nie zniknęły jednak całkowicie i 75 lat po Holokauście „antysemityzm na całym świecie niestety się nasila”.
Wiceminister w kancelarii premiera Węgier Vince Szalay-Bobrovniczky wyraził przekonanie, że każde pokolenie powinno się zastanowić nad grzechami przeszłości. Jak podkreślił, dziedzictwo jest wartością także wtedy, gdy jest bolesne, „im boleśniejsze, tym cenniejsze”.
Po objęciu rządów na Węgrzech przez kolaborujących z Niemcami strzałokrzyżowców Ferenca Szalasiego 29 listopada 1944 roku ukazało się rozporządzenie węgierskiego MSW wytyczające granice getta w Budapeszcie, a 10 grudnia teren ten zamknięto.
Przed II wojną światową mieszkało na Węgrzech ok. 800 tys. Żydów, którzy stanowili trzecią co do wielkości wspólnotę żydowską w Europie. Holokaust rozpoczął się na Węgrzech po zajęciu kraju przez hitlerowców w marcu 1944 roku. Około 70 proc. węgierskich Żydów zostało zamordowanych.
Do ponad 4500 mieszkań w getcie sprowadzono 40 tys. osób z rozproszonych po mieście domów oznaczonych żółtą gwiazdą. Liczba mieszkańców getta szybko rosła i wkrótce wyniosła już 70-80 tys. Osoby mieszkające w getcie były niedożywione, panowały tam straszliwe warunki sanitarne. Żydzi masowo umierali, w grudniu wynoszono z getta po 80-120 ciał dziennie. Dochodziło też do rozstrzeliwań.
Po dotarciu sił sowieckich do centrum Budapesztu 18 stycznia 1945 roku getto zostało wyzwolone. Na centralnym placu getta znaleziono ponad 3 tys. niepochowanych ciał.
Przed II wojną światową mieszkało na Węgrzech ok. 800 tys. Żydów, którzy stanowili trzecią co do wielkości wspólnotę żydowską w Europie. Holokaust rozpoczął się na Węgrzech po zajęciu kraju przez hitlerowców w marcu 1944 roku. Około 70 proc. węgierskich Żydów zostało zamordowanych.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ ndz/ ap/
