Zabytki drewniane - sakralne, mieszkalne, gospodarcze, przemysłowe - przypominają o źródłach i odrębności polskiej kultury duchowej i materialnej, są świadectwem kulturowych odrębności regionów historycznych - powiedziała wiceminister kultury Magdalena Gawin, otwierając webinarium poświęcone architekturze drewnianej.
Prof. Instytutu Historii PAN Magdalena Gawin - która jest generalnym konserwatorem zabytków - zapewniła, że "ochrona zabytkowej architektury drewnianej stanowi jeden z priorytetów polityki konserwatorskiej Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu".
Konferencja, która odbyła się w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, zainaugurowała działalność utworzonego z inicjatywy Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach Krajowego Programu Ochrony i Opieki nad Zabytkami na lata 2019-2022 Centrum Architektury Drewnianej.
W trakcie konferencji wiceminister kultury podkreśliła, że obiekty architektury drewnianej są jednymi z cenniejszych zabytków w Polsce i mimo "burz dziejowych, zdarzeń losowych oraz ekspansywnej, niekiedy bezmyślnej działalności człowieka, które mocno przetrzebiły zasoby budownictwa drewnianego, nadal stanowią istotny element historycznego krajobrazu kulturowego Polski, zwłaszcza na obszarach na wschód od Wisły".
Generalny konserwator zabytków zwróciła uwagę, że po transformacji ustrojowej pojawiło się w Polsce zjawisko celowego niszczenia drewnianych domów mieszkalnych poprzez podpalenia, dewastację czy rozbiórkę w celu tzw. czyszczenia działek pod kątem komercyjnej zabudowy.
"Zjawiskiem tym w sposób szczególny dotknięte są drewniane obiekty o charakterze willowym w ośrodkach uzdrowiskowych i letniskowych, gdzie ceny działek są bardzo wysokie i ogromny popyt na usługi hotelowo-gastronomiczno-prozdrowotne" – powiedziała wiceminister kultury. Jako "drastyczne przykłady tego zjawiska" wymieniła Zakopane, Ciechocinek i Pasmo Otwockie, gdzie prowadzi ono "do utraty tożsamości miejsca".
Gawin zauważyła też, że zjawisko to, choć w nieco mniejszej skali, trwa do dziś. "W wielu miejscowościach zabytki budownictwa drewnianego są wykupywane, a następnie wyburzane ze względu na bardzo wysokie ceny działek, przeznaczonych na wielkogabarytowe, komercyjne budownictwo mieszkalne i usługowe" – powiedziała wiceminister.
Wskazując na wielkość zagrożeń, na które narażone jest rodzime budownictwo drewniane - przy jego niepodważalnych walorach kulturowych - Gawin podkreśliła, że "ochrona zabytkowej architektury drewnianej stanowi jeden z priorytetów polityki konserwatorskiej Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu, dzięki czemu stale wzrasta liczba tej grupy zabytków wspieranej przez Ministerstwo".
"W tym roku dofinansowanie dostały m.in. takie obiekty jak wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO kościół pw. Św. Michała Archanioła w Binarowej i dawna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewy w Kwiatoniu, będący Pomnikiem Historii kościół p.w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Klępsku, czy XV-wieczne kościoły p.w. Wniebowzięcia NMP w Gliwicach i p.w. Wszystkich Świętych w Sierotach. Cennym zabytkiem, który w tym roku otrzyma wsparcie Ministerstwa jest budynek mieszczący siedzibę Muzeum Jana Kasprowicza w Zakopanem" – poinformowała.
Podsumowując, zaznaczyła, że kluczowym elementem powodzenia działań związanych z ochroną architektury drewnianej jest m.in. "propagowanie wartości kulturowych budownictwa drewnianego oraz rozbudzanie i podnoszenie w społeczeństwie świadomości zagrożeń, jakim zabytki drewniane podlegają w sposób szczególny". "W tym zakresie kluczową rolę odegrać ma właśnie zainicjowane Centrum Architektury Drewnianej" – wskazała wiceminister.
Dziękując pracownikom służby konserwatorskiej, za ich codzienną pracę, Gawin poinformowała również o przyznaniu Złotej Odznaki za Opiekę nad Zabytkami. Najwyższe wyróżnienie resortowe otrzymała Natalia Skiepko – Miejski Konserwator Zabytków w Zakopanem.
W konferencji wzięli udział eksperci i specjaliści z zakresu ochrony architektury drewnianej, właściciele i zarządcy budynków, konserwatorzy i historycy sztuki oraz działacze organizacji pozarządowych. Prelegenci dyskutowali m.in. o sytuacji architektury drewnianej w Polsce, problemach związanych z jej ochroną, szansach i możliwościach planowanej działalności Centrum Architektury Drewnianej, finansowaniu i prawnych możliwościach ochrony, remontów i adaptacji obiektów oraz o translokacji i skansenach jako formie ochrony architektury drewnianej. Jeden z paneli został poświęcony działalności organizacji pozarządowych i partycypacji społecznej w ochronie i popularyzacji tego zasobu.
Patronat nad webinarium – obok Generalnego Konserwatora Zabytków – objęły również Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego, Polski Komitet Narodowy ICOMOS oraz Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Program konferencji oraz biogramy prelegentów: https://nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4494.
Webinarium "Architektura drewniana od deski do deski. Teoria i praktyka" to pierwsze wydarzenie organizowane w ramach działalności Centrum Architektury Drewnianej - Specjalistycznej Pracowni Terenowej w Otwocku Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Centrum zostało powołane z inicjatywy Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach Krajowego Programu Ochrony i Opieki nad Zabytkami na lata 2019-2022. Zadaniem Centrum będzie budowanie świadomości społecznej na temat wartości architektury drewnianej w zakresie mieszkalnictwa i turystyki kulturowej.
Działalność Centrum będzie się skupiać m.in. na organizowaniu kursów i warsztatów podnoszących kompetencje rzemieślników w zakresie właściwej konserwacji zabytków drewnianych, organizowaniu szkoleń dla właścicieli i zarządców drewnianych budynków, opracowywaniu poradników i podręczników dobrych praktyk konserwacyjnych czy prowadzeniu punktu porad praktycznych dla właścicieli drewnianych budynków. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ pat/
