Stanisław Gano. fot. Wikipedia
Z inicjatywy ambasady RP w Maroku, na cmentarzu w Casablance stanął nowy pomnik nagrobny generała Stanisława Gano, szefa Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza podczas II wojny światowej.
Stanisław Gano urodził się w Opatowie w 1895 roku. Podczas I wojny światowej został wcielony do armii rosyjskiej. Od 1918 r. służył w Wojsku Polskim. Brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej, otrzymał order Virtuti Militari i był czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. W latach 1922-1924 studiował w Wyższej Szkole Wojennej. Pracował następnie w Sztabie Generalnym WP. Od 1928 r. był oficerem wywiadu – pracował w ekspozyturze Oddziału II w Wilnie, był następnie kierownikiem referatu „Wschód” Wydziału Wywiadowczego (1929-1933). W następnych latach był attache wojskowym w Helsinkach, po czym wrócił do służby liniowej.
Na początku 1939 r. został szefem Samodzielniej Sekcji Technicznej Oddziału II. Jak stwierdza Andrzej Pepłoński, historyk dziejów polskiego wywiadu, Stanisław Gano położył duże zasługi dla rozwoju tej sekcji, dzięki współpracy z badaczami oraz wykorzystaniu najnowszych zdobyczy nauki i techniki.
Kierowany przez Stanisława Gano II Oddział przekazał Brytyjczykom około 75 tysięcy meldunków wywiadowczych rożnego rodzaju. 44 proc. wiadomości z Europy pochodziło od polskiego wywiadu. Pod koniec wojny Gano zaakceptował plan utworzenia w wielu krajach świata placówek mających prowadzić wywiad przeciw Związkowi Sowieckiemu.
Od 1940 roku Stanisław Gano był zastępcą szefa a od 1941 r. szefem Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. Położył duże zasługi dla reorganizacji i rozwoju polskiego wywiadu, współtworzył jego sukcesy. Był wysoko oceniany przez Brytyjczyków. Kierowany przez niego II Oddział przekazał im około 75 tysięcy meldunków wywiadowczych rożnego rodzaju. 44 proc. wiadomości z Europy pochodziło od polskiego wywiadu.
Pod koniec wojny Gano zaakceptował plan utworzenia w wielu krajach świata placówek mających prowadzić wywiad przeciw Związkowi Sowieckiemu. Przedsięwzięcia te były, jak pisze Andrzej Pepłoński w książce „Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie” inspirowane i akceptowane przez wywiad brytyjski i amerykański. Gano współpracował z wywiadem Wielkiej Brytanii i USA do 1959 r. Był odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego i amerykańskim orderem Legion of Merit, a także Legią Honorową.
W czerwcu 1945 roku Brytyjczycy zwrócili się do Stanisława Gano o oddanie wszelkich dokumentów i korespondencji związanych z polsko - brytyjską współpracą wywiadowczą. Było to zgodne z umową z 1940 r. Akta te miały być przez Brytyjczyków zniszczone. Część akt miała trafić do Komisji Historycznej Sztabu Generalnego. Nie wiadomo jaki jest los także i tych dokumentów.
W 1946 r. Gano, wówczas p.o. zastępcy Szefa Sztabu Głównego do spraw ogólnych, został wraz z grupą oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pozbawiony polskiego obywatelstwa przez zdominowany przez komunistów rząd. W 1964 r. Stanisław Gano został mianowany przez gen. Władysława Andersa generałem brygady. Zmarł w Maroku, w Casablance w 1968 roku.
Uroczystości związane z odsłonięciem nowego pomnika nagrobnego odbyły się 27 stycznia 2013 roku na cmentarzu chrześcijańskim w Casablance. Wziął w nich udział kierownik urzędu ds kombatantów i osób represjonowanych Jan Ciechanowski oraz ambasador RP w Maroku Witold Spirydowicz.
(PAP) tst
