W wielu krajach Europy doktoranci traktowani są nadal jak studenci. Trzeba zmienić ich status – zauważa Agnieszka Żyra z Politechniki Krakowskiej, przewodnicząca Europejskiej Rady Doktorantów i Młodych Naukowców (Eurodoc) na kadencję 2021/2022. Jak mówi, status zatrudnienia doktorantów i młodych naukowców, czyli osób po doktoracie, to problem wielu krajów.
Eurodoc jest parasolową organizacją non-profit, założoną w 2002 roku w Brukseli, która zrzesza obecnie 28 organizacji członkowskich z różnych krajów Europy. Każdy kraj jest reprezentowany przez maksymalnie dwie organizacje działające na szczeblu narodowym, reprezentujące doktorantów i młodych naukowców. „Każda z organizacji członkowskich może liczyć na pomoc i wsparcie Eurodoc w sprawach dla niej ważnych, dotyczących doktorantów i młodych naukowców, badań, zmian w polityce, kulturze i środowisku, czy też warunków zatrudnienia naukowców rozpoczynających karierę” - powiedziała portalowi PAP – Nauka w Polsce Agnieszka Żyra, z Katedry Inżynierii i Automatyzacji Produkcji Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej. Została ona wybrana na stanowisko przewodniczącej Europejskiej Rady Doktorantów i Młodych Naukowców (Eurodoc) na kadencję 2021/2022.
W rozmowie z PAP Żyra zwróciła uwagę na obecny w wielu krajach Europy problem, który dotyczy statusu doktorantów i młodych naukowców, czyli osób po doktoracie, co przekłada się na problemy formalne związane z ich zatrudnieniem.
„Brak regulacji prawnych powoduje, że doktoranci mają bardzo ograniczone źródła finansowania, które kształtowane są dowolnie w zależności od podmiotu, w którym prowadzą działalność badawczą. Nie ma zatem jasnych wytycznych co do źródeł i wysokości finansowania, a także jego formy” - zauważyła Żyra. - „Do tego dochodzą problemy z ubezpieczeniami czy też wsparciem socjalnym, które w wielu wypadkach jest uzależnione od formy zatrudnienia. Ten problem jest również widoczny wśród osób zatrudnionych na stanowiskach postdok. Wskazują one, że finansowanie podczas długoterminowych kontraktów jest obniżane. Jednocześnie takie osoby posiadają mniej praw i otrzymują mniejszą pomoc socjalną, niż inni pracownicy”.
Jej zdaniem zmiany wymaga zwłaszcza status doktorantów, "traktowanych w wielu krajach niestety nadal jak studenci".
Żyra zaznaczyła, że organizacja Eurodoc dąży do zmiany postrzegania doktoranta: nie jako studenta, ale jako młodego badacza. Jak tłumaczyła, powinno się zacząć od używania w debacie publicznej w kontekście doktoranta określeń takich, jak +early carrier researcher+, czy też +doctoral candidate+". „Tak też powinni o sobie mówić sami doktoranci" - dodała.
Jej zdaniem sytuacja młodych naukowców i doktorantów w Polsce nie różni się zbytnio od sytuacji naukowców w Europie. W poszczególnych państwach - choć z różnym nasileniem - napotykają oni podobne problemy. "Głównymi przeszkodami, na jakie natrafiają młodzi naukowcy, są problemy z regulacją statusu zatrudnienia doktorantów, problemy ze wsparciem socjalnym i zabezpieczeniem medycznym, brak jasnych kryteriów i wytycznych w przypadku realizacji długoterminowych kontraktów, brak wspólnych i jednolitych wytycznych ewaluacji kształcenia i prowadzonych badań, czy też wreszcie brak należytego wsparcia w obszarze zdrowia psychicznego. Brakuje też podejmowanych działań w obszarze wsparcia kariery pozaakademickiej młodych naukowców” - wymieniła Żyra.
Nowa przewodnicząca Eurodoc wśród swoich priorytetów wymieniła reaktywację projektu „Open Science Ambassadors Training”. Jego celem jest przeszkolenie ambasadorów Open Science z poszczególnych organizacji członkowskich - tak, by mogli przekazywać swoją wiedzę na szczeblu krajowym, prowadząc szkolenia i spotkania, zwiększając świadomość dotyczącą otwartej nauki.
Kolejnym tematem wymienionym przez przewodniczącą Eurodoc jako jej priorytet jest ocena działalności naukowej młodych naukowców, traktowana w wielu krajach według różnych kryteriów.
„Tematem równie istotnym jest problem planowania i rozwoju kariery młodych naukowców. Bardzo widocznym problemem jest brak wsparcia w rozwoju kariery na rynku pracy, poza ośrodkami akademickimi czy też badawczymi” - powiedziała Agnieszka Żyra. Jej zdaniem w tym obszarze nie ma jeszcze wypracowanych jakiś rozwiązań.
„Do tego dochodzą również kwestie związane ze zdrowiem psychicznym, a także zwiększaniem świadomości i wypracowywaniem stanowisk na tematy kluczowe dla naukowców na wczesnym etapie kariery. Eurodoc wypracowuje również stanowisko dotyczące wolności akademickiej” – powiedziała Agnieszka Żyra.
Jak wytłumaczyła Żyra, w przypadku wsparcia psychologicznego w niektórych krajach (w szczególności skandynawskich) takie rozwiązania – polegające na szybkim i bezpłatnym dostępie do fachowej pomocy psychologicznej dla doktorantów i młodych naukowców są wdrażane, natomiast w większości krajów brakuje wsparcia w tym obszarze. (PAP)
Anna Mikołajczyk-Kłębek
amk/ zan/
Więcej - w serwisie Nauka i Zdrowie PAP (nauka.pap.pl)
