Ludzie i pieniądze: od pierwszej do drugiej wojny światowej
W marcowym wydaniu „Mówią wieki” rozpoczęły publikację nowego cyklu 12 dodatków edukacyjnych na temat dziejów gospodarczych Polski i powszechnych w dwudziestoleciu międzywojennym.
Skupia się on na przedstawieniu wysiłku polskiego społeczeństwa w odbudowie gospodarki po odzyskaniu niepodległości. Tym razem magazyn nieco więcej uwagi poświęca jednak dziejom powszechnym, zwłaszcza historii kryzysów gospodarczych, gdyż bez tego trudno pojąć procesy zachodzące w Polsce w XX wieku. To niezwykle ważny okres dla zrozumienia procesów gospodarczych zachodzących obecnie. Pismo stara się wyjaśnić rolę bankowości centralnej, w tym rolę Banku Polskiego. Cykl został opracowany przez wybitnych specjalistów z myślą o wszystkich miłośnikach historii, w tym nauczycielach i uczniach.
W trzecim odcinku można zapoznać się z dwoma artykułami prof. Wojciecha Roszkowskiego:
Pierwszy opisuje „Reformy rolne w Europie Środkowo-Wschodniej po 1918 roku”: „Po pierwszej wojnie światowej kraje Europy Środkowo-Wschodniej przeżyły burzliwe zmiany polityczne i społeczno-ekonomiczne. O ile w 1913 roku ich terytoria były częściami Austro-Węgier, Niemiec, Rosji i Turcji, o tyle po 1918 roku w tej części kontynentu wyłonił się nowy układ państwowy”.
Drugi „Kwestia reformy rolnej w Drugiej Rzeczypospolitej”. „W okres Drugiej Rzeczypospolitej wieś polska wkraczała z trudnym dziedzictwem przeszłości. Co prawda od końca XIX wieku tworzyły się elity chłopskie, które w odrodzonej Polsce odgrywały znaczącą rolę polityczną – wystarczy przypomnieć siłę partii chłopskich, Wincentego Witosa czy Macieja Rataja, który w okresie międzywojennym dwukrotnie jako marszałek sejmu pełnił funkcję tymczasowej głowy państwa – ale ustrój rolny, jaki Polska odziedziczyła po zaborach, charakteryzował się przeludnieniem i niską efektywnością gospodarowania. W latach 1927−1930 dochód społeczny, a więc osiągany przez właściciela, osoby przezeń zatrudnione, państwo, samorząd i wierzycieli, wynosił w Polsce 368 zł, podczas gdy w Danii – 903 zł, Holandii – 737 zł, a w Niemczech – 559 zł. W czasie wielkiego kryzysu gospodarczego różnica ta jeszcze wzrosła”.
W czwartym odcinku można przeczytać dwa teksty prof. Cecylii Leszczyńskiej:
Pierwszy pt. „U progu niepodległości: regionalne zróżnicowanie gospodarki ziem polskich”: „Terytorium Drugiej Rzeczypospolitej tworzyły prowincje, które weszły w skład odrodzonego państwa ze strukturą gospodarki uformowaną przez warunki gospodarcze, prawne i instytucjonalne, w jakich funkcjonowały przez dekady przynależności do Austrii, Prus i Rosji. Dotyczyło to wszystkich sektorów gospodarki, które dostosowały strukturę produkcji i zatrudnienia do możliwości zbytu, jakie panowały przed 1913 rokiem w państwach zaborczych”.
Drugi pt. „W drugiej Rzeczypospolitej”: „Granice państwowe uformowane po 1918 roku przecięły więzy łączące wiele firm z rynkami zbytu, kooperantami i dostawcami. W konsekwencji musiały one dostosować skalę i strukturę swojej produkcji do nowych rynków i stworzyć sieć powiązań instytucjonalnych. Problem ten dotyczył głównie największych przedsiębiorstw operujących w skali ponadregionalnej. Do tego należy dodać zniszczenia wojenne (mające różną skalę w poszczególnych prowincjach) oraz zachodzące w latach dwudziestych procesy unifikacji organizacyjno-prawnej w niemal wszystkich dziedzinach”.
W piątym odcinku opublikowano artykuł Sławomira Łotysza pt „Nowa Holandia” na Polesiu Koniec mitu – „Przez w zasadzie całe dwudziestolecie międzywojenne usiłowano osuszyć poleskie bagna i uczynić z tego regionu „nowa Holandię”. Planów było wiele, jednak żaden nie został zrealizowany”.
Oraz tekst autorstwa Agnieszki Rybak i Anny Smółki pt. „Światło Polesia” – „W okresie międzywojennym Brześć pełnił rolę wizytówki Polesia. Został odbudowany i zmodernizowany zaskakująco szybko, zważywszy, że był przecież stolicą najbardziej zacofanego z województw Drugiej RP”.
W szóstym odcinku można przeczytać dwa artykuły autorstwa Tomasza Wiścickiego.
Pierwszy pt. „Polskie koleje połączone” – „Kiedy po pierwszej wojnie światowej odradzało się państwo polskie, polskie koleje należały do instytucji, które należało stworzyć od nowa z części kolei państw zaborczych. W XIX wieku koleje żelazne rodziły się jako przedsiębiorstwa prywatne, później jednak odpowiedzialność za stworzenie jednolitych systemów kolejowych przejęły władze państwowe. W przypadku ziem polskich były to oczywiście państwa zaborcze”.
Drugi pt. „Osiągnięcia kolei w Drugiej Rzeczypospolitej – te realne i te trochę mniej” – „Najważniejsze osiągnięcia kolei w okresie międzywojennym znane są nie tylko specjalistom. Nawet osoby dość ogólnie obeznane z dziejami naszego kraju w międzywojniu słyszeli o budowie magistrali węglowej i linii średnicowej w Warszawie czy początkach elektryfikacji węzła warszawskiego. Rzeczywiście, można je uznać za największe sukcesy, z których korzystamy do dziś. Trochę inaczej rzecz się ma z osiągnięciami w dziedzinie budowy taboru. Symbolem nowoczesnej kolei Drugiej RP są opływowy parowóz pospieszny Pm36 oraz luxtorpeda – szybki wagon motorowy. Wybór ten nie wydaje się jednak trafny – istnieje tabor, który może jest mniej efektowny, ale w dużo większym stopniu unowocześnił PKP. Zacznijmy jednak od osiągnięć realnych”.
W siódmym odcinku zamieszczono dwa teksty autorstwa Wojciecha Morawskiego.
Pierwszy pt. „Wielki kryzys i narodziny interwencjonizmu” – „W 1929 roku wybuchł kryzys, który całkiem zasłużenie nosi miano wielkiego. Był on wydarzeniem przełomowym w historii gospodarczej. Jego wyjątkowość polegała nie tyle na szerokim zasięgu geograficznym albo na tym, że dotknął wszystkich gałęzi gospodarki. Od połowy XIX wieku kryzysy miały podobne cechy. Wyjątkowa była głębokość załamania gospodarczego. Wcześniejsze kryzysy powodowały spadek produkcji rzędu 8–12 proc., wielki kryzys – aż o ok. 40 proc.”.
Drugi pt. „Polityka gospodarcza Brazylii i Drugiej RP wobec wielkiego kryzysu” – „ W krajach biedniejszych, położonych na peryferiach gospodarki światowej, reakcja na wielki kryzys przybrała nieco inną postać niż w krajach wysoko rozwiniętych. Państwa te w izolacji od gospodarki światowej widziały szansę na modernizację i zmianę własnej pozycji w międzynarodowym podziale pracy w przyszłości. Stąd nacisk m.in. na industrializację”.
Źródło: „Mówią wieki”
