Wiceprezes PAN prof. Paweł Rowiński. Fot. PAP/M. Obara
Wzmocnienie roli instytutów PAN w obrębie akademii oraz wprowadzenie skutecznej kontroli nadzorczej wewnątrz tej instytucji - to, zdaniem wiceprezesa PAN prof. Pawła Rowińskiego, jedne z ważniejszych założeń projektu nowelizacji ustawy o PAN, który przyjęło prezydium akademii.
W październiku prezydium PAN przyjęło projekt nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk przygotowany przez działający od 2019 r. zespół pod przewodnictwem prof. Pawła Rowińskiego. W ubiegłym tygodniu dokument ten przekazano na ręce szefa resortu edukacji i nauki Przemysława Czarnka. Wiceprezes PAN prof. Paweł Rowiński przekazał PAP, że w czasie składania projektu ustawy do MEiN kierownictwo PAN "nie otrzymało najmniejszego sygnału, że trwają jakiekolwiek prace resortu nad własnym projektem ustawy o PAN".
"Głównym celem projektu jest zwiększenie integralności całej akademii, która składa się m.in. z korporacji uczonych i instytutów. Chcemy, żeby w wyniku zaproponowanych zmian łatwiejsza była współpraca między wieloma organami PAN" - powiedział PAP prof. Rowiński.
Jako jedną z kluczowych zmian wskazał zmianę sposobu zarządzania akademią. "Chcemy powołać nowe organy, m.in: Zgromadzenie Ogólne Instytutów Akademii po to, żeby zwiększyć rolę instytutów w PAN. W pracach oddziałów PAN ich rola będzie większa. Jednocześnie więcej przedstawicieli instytutów znajdzie się w prezydium PAN i tym samym będą mieli większy wpływ na działanie całej akademii" - podkreślił prof. Rowiński.
W ocenie prof. Rowińskiego projekt jest dość kompromisowy, bo o większy wpływ na kształt akademii zabiegali szczególnie przedstawiciele instytutów PAN.
Zapytany o to, czy nie obawia się, że poszerzenie organów akademii o dwa dodatkowe (oprócz Zgromadzenia Ogólnego Instytutów Akademii będzie to też Międzynarodowa Rada Akademii) nie spowoduje "rozmycia się" kompetencji zarządczych, zaprzeczył.
"Niewątpliwie poszerzenie organów akademii jest kompromisem, bo instytuty chciały mieć większą reprezentację w akademii. Jednak należy zwrócić uwagę, że jednocześnie odpowiednio zmodyfikowano skład prezydium, dlatego nie uważam, że poszerzanie organów akademii spowoduje utrudnienia" - zapewnił.
Wśród ważnych zmian w projekcie prof. Rowiński wskazał też wzmocnienie kontroli nadzorczej w akademii. "Wszystko po to, aby była jasna odpowiedzialność, kto za co odpowiada. Jest to zatem wizja stworzenia pewnego rodzaju ładu korporacyjnego" - dodał.
Jako jeden z ważnych zapisów w zaproponowanych przepisach prof. Rowiński wskazał zapewnienie PAN autonomii. "Chcemy na podobieństwo uczelni mieć autonomię zapisaną w ustawie, bo do tej pory takiego zapewnienia nie było. Akademia jest instytucją, która swoim znaczeniem w systemie nauki i zakresem działań zasługuje na wzmocnienie autonomii. Czujemy, że ją mamy, ale nigdzie nie była ona zapisana" - dodał.
W proponowanych zmianach ustawy o PAN dodano też, że wśród jej zadań znajduje się upowszechnianie i promocja nauki. "Do tej pory nie było takiego zapisu w ustawie, ale przecież akademia podejmuje wiele działań w tym zakresie - wydajemy czasopismo +Academia+, prowadzimy biblioteki, archiwa, muzea, np. Muzeum Ziemi" – mówił. Dodał, że popularyzacja nauki jest ważną częścią pracy akademii. "Na pewno będziemy szukać różnych nowych sposobów docierania do społeczeństwa" – zapewnił.
Prof. Rowiński dodał, że projekt obejmuje jeszcze szereg innych zmian, m.in. możliwość tworzenie federacji szkół doktorskich, federalizacji instytutów; uproszczono też całą strukturę akademii.
Mimo że projekt złożono do resortu edukacji i nauki, to jednocześnie kierownictwo PAN rozpoczęło jego konsultacje. W najbliższych tygodniach będzie on prezentowany w oddziałach PAN w całym kraju - zapowiedział prof. Rowiński.
"Wszystkie elementy projektu są jeszcze otwarte. Gdyby środowisko uznało, że fragmenty wymagają zmian, to ciągle jesteśmy otwarci do dyskusji" - zapewnił.
Wiceprezes PAN zapytany o to, dlaczego projekt ten określany jest jako "środowiskowy" zwrócił uwagę, że prezydium PAN jest przedstawicielstwem całej akademii i reprezentuje wszystkich jej członków. Dodał, że zarówno założenia jak i kolejne zapisy ustawy były konsultowane w środowisku akademii.
"Projekt powstał przy udziale osób reprezentujących różne środowiska PAN z różnych rejonów kraju i różnych instytutów. Zespół analizował wszystkie zgłoszenia i wiele z nich wziął pod uwagę" - zaznaczył.
Polska Akademia Nauk od kilku lat pracuje nad różnymi koncepcjami swojej własnej reformy. Prezes PAN prof. Jerzy Duszyński proponował już m.in., by w ramach reformy powołać Uniwersytet Polskiej Akademii Nauk (PAN); powstał też pomysł stworzenia konsorcjów z uczelniami lub szkół doktorskich. Już w 2017 r. prof. Duszyński informował, że nad koncepcjami reformy pracują w PAN różne grupy.(PAP)
Autor: Szymon Zdziebłowski
szz/ mhr/
